Kronikarz a historyk Atuty i słabości regionalnej historiografii

Mówiąc inaczej, ludowe teksty okre lane mianem „Nieco z Kroniki
Cieszę ki”, „Nieco z kroniki Cieszińskiej” albo „Nieco z Kroniki Krze ­
cijańskiej” są polskim przekładem czeskiego tekstu pt. „Extract z Kroniky
Tiessynske”, który z kolei stanowi tłumaczenie omawianej kroniczki
„Etwas aus der Chronick von Teschen” opartej na edycji Früschmanna.
Nie są to więc samodzielne „dziełka”, ale kolejne mutacje długiej tradycji
historycznej, stopniowo rozwijanej i uzupełnianej na podstawie
różnych dostępnych źródeł 70 . W XVIII w. i w pierwszej połowie XIX w.
potoczna wiadomo ć historyczna, pamięć zbiorowa niższych warstw
społecznych, w dużym stopniu kształtowana była przez takie krążące
i przepisywane przez ludzi krótkie zestawienia dat i wydarzeń, które
w sumie można okre lić mianem „Kroniki Cieszyńskiej”. Był to tekst
najbardziej popularny, acz nie jedyny, zachowały się bowiem notowane
przez chłopów teksty, odnoszące się do wydarzeń historycznych,
a wykraczające poza tę tradycję 71 . Jeszcze w drugiej połowie XIX w.
podobne zestawienia dat i wydarzeń krążyły w ród ludno ci w postaci
70 Przykładowo w tekstach Szurmana i Gajdzicy pojawia się wzmianka o pożarze Skoczowa
w 1531 r., która wcze niej została zapisana przez anonimowe „Skoczowskie
Osobliwo ci”.
71 Najobszerniejszy z nich, Jerzego Michalika z Kotów z 1819 r., zawiera oprócz różnych
tekstów religijnych m.in. dwie pie ni o założeniu ko cioła ewangelickiego w Cieszynie,
historyczne dane o prze ladowaniach ewangelików w Europie oraz pie ń
z okazji po więcenia ko cioła w Bystrzycy. Inny tekst z Kotów sprzed 1840 r. podaje
informacje o wydarzeniach z lat 1768­1779 (J. Broda, U otwartych drzwi…, s. 138).
Tradycja
Janusz Spyra
Od Tilischa
do Kaufmanna
i Gajdzicy