Kronikarz a historyk Atuty i słabości regionalnej historiografii

łatwo ć przemieszczania się dzięki nowym rodkom komunikacji oraz
nadzwyczajna społeczna mobilno ć w tym okresie przyspieszały tylko
narastanie tego gwałtownego procesu demokratyzacji społeczeństwa
na Śląsku na przełomie XIX i XX w. Towarzyszyło temu jednak, powszechne
już w XIX w., traktowanie Górno lązaków w kształtującym
się niemieckim państwie narodowym jako obywateli różniących się
od innych Niemców, co widać w opisach pochodzących z głębi Rzeszy,
upowszechnionych szczególnie w okresie „Ostfluchtu”. W statystykach
z Zagłębia Ruhry okre lano Górno lązaków jednoznacznie jako
Polaków. Na zachodzie to oni budowali więc obraz Górno lązaka jako
kogo odmiennego od Niemca z innych regionów i landów. Przed 1914 r.
odmienno ć Polaków­Górno lązaków w Rzeszy Niemieckiej była więc
postrzegana przede wszystkim przez zewnętrznych obserwatorów i dotyczyła
sfery kulturowo­cywilizacyjnej. Nie miała jeszcze wówczas
odniesienia do poczucia odrębno ci samych Górno lązaków. Ten proces
nastąpił dopiero w wyniku industrializacji i kulturkampfu 49 .
Na Śląsku Austriackim okre lenie „Górno lązak” nie występowało,
a mieszkańcy – niezależnie od narodowo ci – okre lali się w zasadzie
jako Ślązacy (Schlesier / Slezan). Można oczywi cie wskazać także na
49 Zob. R. Kaczmarek, Procesy narodowotwórcze w koncepcji Józefa Chlebowczyka a problem
kształtowania się narodu górno ląskiego, (w:) Józef Chlebowczyk – badacz procesów
narodotwórczych w Europie XIX i XX wieku, pod red. M. W. Wanatowicz, Katowice
2007, s. 245­256.
Współczesno ć
Ryszard Kaczmarek
Krzysztof Nowak
Pojęcie i granice
Górnego Śląska
w ujęciu
historiograficznym