Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

INLEIDING
De woorden van de armen zijn woorden van lijden en van woede. Lijden, door al die
dagelijkse moeilijkheden die van het leven één lange overlevingsstrijd maken. Arm zijn, dat
is geen leven, dat is overleven. Dat lijden wordt beleefd en geuit door mannen en vrouwen
die burgers zijn van een welvaartsmaatschappij, van een democratische samenleving,
gebaseerd op de beginselen van vrijheid en gelijkheid. Maar armoede is geen vorm van
vrijheid, armoede is het resultaat van de ongelijke toegankelijkheid van de economische,
sociale en culturele rijkdommen, van een ongelijke herverdeling van de geproduceerde
rijkdom.
De moderniteit van de democratische samenleving is verbonden met het ontstaan van een
politiek en maatschappelijk burgerschap. Het politieke burgerschap (met het algemeen
stemrecht en de deelname aan het politieke leven) werd verworven ten koste van een hevige
strijd, waarin mensen leden en het leven lieten. Tot op heden werd in België het politieke
burgerschap nooit in vraag gesteld sinds het in 1919 voor de mannen en in 1948 voor de
vrouwen werd verworven, dus meer dan een eeuw na de onafhankelijkheid van het land.
Zelfs al blijft de vraag naar de uitoefening van de rechten van dat politieke burgerschap door
de armste “burgers” overeind. Ook het maatschappelijke burgerschap (deelname aan het
economische en sociale leven door middel van arbeid) is met bloed en geweld veroverd
moeten worden. Maar in tegenstelling met het politieke burgerschap is de huidige vorm van
het maatschappelijke burgerschap niet voor altijd verzekerd.
De perioden van crisis zijn telkens weer breukmomenten waarin de effectiviteit van de
rechten die het maatschappelijke burgerschap met zich meebrengt, weer in vraag wordt
gesteld. Het is in die perioden dat de armoede zich uitbreidt, en het gaat dan wel degelijk
om een uitbreiding, daar armoede zelfs in tijden van algemene tewerkstelling bestaat, maar
dan wel verborgen achter het massale vertoon van rijkdom. Bijgevolg heeft de effectiviteit
van het politieke en maatschappelijke burgerschap te maken met het vermogen om recht op
welzijn en op democratie met elkaar te verenigen. Als één van beide componenten wegvalt,
is het de zin zelf van de moderne democratische samenleving die wordt aangetast. Zoals het
politieke burgerschap berust op het algemeen stemrecht, berust het maatschappelijke
burgerschap op het recht op arbeid. Het knagen aan het welzijn van een toenemend deel van
de Belgische samenleving, het uitsluiten van bepaalde burgers zodat ze in de armoede
belanden, betekenen dan ook dat het democratisch project zelf in vraag wordt gesteld. Het
recht op arbeid is een fundamentele eis van de armsten die ook willen dat, conform de
voorschriften van de democratische samenleving, de ongelijkheid krachtdadig zou worden
bestreden en dat die wil in de dagelijkse realiteit een controleerbare praktijk zou zijn. De
armoedebestrijding gebeurt dan onvermijdelijkerwijze door de toegang tot de goederen en
de rijkdommen anders te verdelen, en in zekere zin ook door de ongelijke verdeling van de
rijkdom te bestrijden.
Een waardige plaats voor alle gezinnen
ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 156
“Onze maatschappij brengt zoveel rijkdom op alle niveaus voort, maar ook enorm
veel onrechtvaardigheid, uitbuiting van de zwakkeren en armoede. Wij staan heel
vaak onderaan de ‘sociale ladder’ en de plaatsjes die voor ons overblijven, zijn de
slechtste. Wij moeten leven in ongeschikte woningen, als we al een dak boven ons
hoofd hebben. Wij leven in de angst dat onze kinderen geplaatst zullen worden, dat de
deurwaarder zal aankloppen, de druk is onhoudbaar. De meesten onder ons hebben
geen werk, en als ze al werk vinden, dan is het vaak lastig, onderbetaald en soms niet