Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

elangrijkste levensdomeinen waardoor voortdurend de rode draad loopt van de vraag
naar de verhouding tot de gemeenschap en naar de mogelijkheid om van zijn rechten
gebruik te maken, met andere woorden: de vraag naar het burgerschap.
De benadering vanuit de idee van het burgerschap toont aan dat die levensdomeinen met
elkaar verband houden, “dat het niet mogelijk is één recht te waarborgen zonder ook de
andere te waarborgen”. Burgerschap en het probleem van de maatschappelijke participatie
zijn thema’s die in heel het Verslag terugkomen. De ontkenning ervan - armoede “die wordt
vertaald in verlies van zelfrespect, in een gevoel van nutteloosheid” - komt ook tot uiting in
controle, in de verplichting die alleen voor de arme mensen geldt om “transparant” te zijn,
altijd “de last van het verleden te torsen”. Burgerschap als een gebod : “we willen dat men
ons tegemoet treedt met eerbied”. Dit Verslag herhaalt nog eens dat inspanningen, hulp en
beleidsinitiatieven meestal geen resultaat opleveren “als men niet van in het begin vertrekt
van wat de bevolkingsgroepen onderaan de sociale ladder denken, voorstellen of wensen.”
Dit burgerschap wordt echter ter discussie gesteld : overal in Europa lopen arme mensen en
uitgeslotenen het gevaar om beschouwd te worden als slechte burgers, zelfs als een gevaar
voor de collectieve veiligheid, en uit angst ontstaat altijd de drang om te reglementeren.
Na de behandeling van die vier levensdomeinen worden in het derde deel van het Verslag de
aspecten behandeld die al die domeinen doorkruisen : burgerschap of hoe burgerschap te
ontwikkelen tot een strategie in alle domeinen, armoede als schending van de mensenrechten...
Het einddoel van het Verslag luidt als volgt : op basis van wat de betrokken actoren zelf
zeggen en van hun onderlinge dialoog, een aantal aanbevelingen en voorstellen formuleren
voor de overheid, een soort ‘scenario’ voor een algemeen beleid.
Het Verslag mag zich niet beperken tot het definiëren van een specifiek beleid voor
armoedebestrijding, maar moet onderzoeken hoe de verschillende beleidsaspecten
- economie, werkgelegenheid, onderwijs, huisvesting... - armoede en uitsluiting kunnen
voorkomen.
De voorstellen gaan dus evenzeer over de omstandigheden waarin armoede ontstaat als over
de individuen of groepen die er het slachtoffer van zijn.
• Een ‘verslag’ dat meer gaat over ‘armoede’ dan over ‘uitsluiting’
INLEIDING 19
Het Algemeen verslag over de armoede is geen nieuw onderzoek of dossier over het proces
van armoede en uitsluiting in België. Het is de weerslag van een proces waarin de
betrokkenen zelf worden gemobiliseerd en het woord nemen. Dat proces werd al lang
geleden op gang gebracht door verschillende veldwerkers.
Het is geen ‘verslag’, maar de terugkoppeling naar de samenleving van een ‘mobiliseringsproces’,
van strijd en van dialoog. Wat op de volgende bladzijden geschreven staat, vertrekt
van de ervaringen en de strijd van de mensen die het ergst onder de armoede lijden.
“In een periode die wordt gekenmerkt door toenemende uitsluiting lijkt het ons belangrijk
aandacht te schenken aan het onderscheid tussen bestaansonzekerheid en grote armoede.
Anders bestaat het gevaar dat men alle situaties van uitsluiting vergelijkbaar vindt. Men
neemt dan maatregelen die voor het gemiddelde van de uitgeslotenen doeltreffend zijn, maar
zonder na te gaan of ze ook ten goede komen aan de meest uitgeslotenen, de zwaksten,