Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

Voorts zou men bij het inschatten van de bestaansonzekerheid ook de diverse vormen van
loonarbeid moeten in overweging nemen. Want alhoewel bepaalde gezinnen een inkomen
hebben dat boven de armoedegrens ligt, moet men ook rekening houden - maar hoe? - met
de soms heel grote bestaansonzekerheid, met name wanneer het gaat om de informele
manieren waarop de arbeidsmarkt zich organiseert, zoals zwartwerk, ondergrondse
economie, kinderarbeid, enz., en die een kwalitatieve invloed hebben op de manier waarop
armoede en uitsluiting worden ingeschat.
Maar wat armoede aangaat, heeft het verband tussen werk en armoede niet alleen te maken
met werkloosheid. Uit een enquête, door het Hoger Instituut voor de Arbeid uitgevoerd in
het kader van het Europese Armoedeprogramma 3, waarbij het statuut van de armen op de
arbeidsmarkt werd vergeleken met dat van de niet-armen, blijkt dat :
- ondanks alles een groot deel armen aan het werk is. Dat roept uiteraard vragen op over de
kwaliteit van hun werk: deeltijds werk, interimarbeid, ontoereikende lonen, onzekere
statuten, enz...
- het niet de proportie werklozen is die het sterkst verschilt tussen de armen en de nietarmen,
maar eerder het percentage van mensen, dat, volgens de statistieken “buiten de
arbeidsmarkt valt” (gehandicapten, éénoudergezinnen, werkmoeë werknemers...).
Belangrijk ten slotte is de vaststelling dat de ‘harde kern’ van de werklozen of
werkzoekenden sinds 1985 gewoon niet langer in de werklozenstatistieken is opgenomen.
Die verborgen groep bestaat o.a. uit de oudere werklozen, de deeltijdse werklozen, de
jongeren in wachttijd, de bruggepensioneerden en degenen die in diverse
werkgelegenheidsprogramma’s worden tewerkgesteld. Het gaat kortom om de werklozen
met een hoog armoederisico, in totaal zo’n 460.000 personen, wat de reële
werkloosheidscijfers meteen méér dan verdubbelt.
• Armen en nieuwe uitgeslotenen uit de arbeidsmarkt
ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 177
Armoede houdt wel degelijk verband met uitsluiting uit de arbeidsmarkt en niet alleen met
het statuut van werkzoekende. De armsten zijn degenen die op de arbeidsmarkt het sterkst
worden gemarginaliseerd; bovendien wordt het recht om zich op de arbeidsmarkt te begeven
niet gemakkelijk aan iedereen toegekend. Dat vertaalt zich op twee manieren: de eerste is op
een wettelijke manier bepalen wie niet op de arbeidsmarkt mag komen of de tijd dat men
een baan mag hebben te beperken, de tweede bestaat erin om via diverse maatschappelijke
processen de aanwezigheid van bepaalde bevolkingsgroepen op de markt ongeoorloofd te
gaan vinden.
Dat de armsten uit de arbeidsmarkt worden uitgesloten, kan twee verschillende vormen
aannemen. De meest vanzelfsprekende is dat zij het moeilijk krijgen om een baan te vinden,
maar men kan daar ook de uitsluiting van het recht op werkloosheidsuitkeringen aan
toevoegen. Naast de financiële gevolgen voor het gezinsbudget, heeft dat ook allerlei
indirecte gevolgen waar we nog op terugkomen.
Voordat we nagaan welke de situatie is van de armsten en van de nieuwe bevolkingsgroepen
die in de uitsluitingszone belanden, blijven we even stilstaan bij een aantal wettelijke
uitsluitingsmechanismen waardoor bepaalde personen buiten de werkloosheidsverzekering
vallen.
Bekijkt men de periode tussen 1985 en 1992, dan stelt men vast dat meer dan 325.000
schorsingen of beperkingen van het recht op werkloosheidsuitkeringen werden