Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

Verder wordt in dit deel van het Verslag gepoogd een antwoord te vinden op de vraag in
hoeverre een echt “partnerschap” mogelijk is tussen hulpvrager en hulpverlener. De
ongelijkheid van beide partijen bij het aangaan van een integratiecontract wordt
beklemtoond. Naast enkele bemoedigende getuigenissen vanuit de praktijk, besluit het
hoofdstuk met de verkenning van mogelijke paden om het passief ondergaan van de hulp
om te buigen naar een actieve participatie van de arme gezinnen en de hulpverlening.
Samen zoeken naar en werken aan rechten en betere kansen
1/ Tussen twee werelden : een communicatiekloof
De eerste werkstelling van de dialoog-werkgroep OCMW-hulp luidt :
“De armsten zijn door hun levenssituatie gedwongen om beroep te doen op anderen. Er
zal niets fundamenteels veranderen, zo lang de arme als een “kliënt” en niet als een
partner wordt gezien. De dagelijkse ervaring leert dat tussen hulpverlener en
hulpvrager dikwijls een diepe, wederzijdse kloof ligt. Gebrek aan informatie en kennis,
wantrouwen en onbegrip scheiden vaak beide partijen. In wezen stelt zich een echt
c o m m u n i c a t i e p r o b l e e m.”
• “Wie om hulp moet vragen, voelt zich diep vernederd”
OCMW 74
Het recht op hulp (maatschappelijke dienstverlening) is wettelijk verzekerd sedert 1976.
Bijna twintig jaar verder ervaren veel arme mensen hoezeer zij door deze hulpverlening
bevestigd worden in hun marginaliteit. Recht op hulp wordt in de praktijk dikwijls als een
vernedering beleefd. Ongetwijfeld heeft dit ook te maken met de afhankelijkheid tegenover
het OCMW als wettelijke bron van een overlevingsinkomen, als laatste vangnet zeg maar.
Aangewezen zijn op sociale hulp, betekent dat wij altijd van anderen afhangen en alle
greep verliezen op ons eigen leven. Wij worden blijkbaar ook verondersteld die hulp te
misbruiken. Zo worden we op de meest vanzelfsprekende manier gecontroleerd op
alles wat we hebben en doen.
“Als je arm bent, sta je in je hemd voor iedereen. ... We moeten voortdurend allerlei
dingen bewijzen, tonen dat we van goede wil zijn. We blijven voortdurend afhankelijk
van allerlei diensten”
“Hoe kunnen we gehoor vinden voor onze problemen wanneer we zelf zoveel moeite
hebben om ons uit te drukken? Zich blootgeven is al zo vernederend, en bovendien
moeten we aanvaarden dat anderen, die in het dagelijkse leven niet dicht bij ons staan,
in ons privéleven binnendringen.”
Wie goed luistert naar getuigenissen van mensen die in armoede leven en noodgedwongen
bij het OCMW of andere eerstelijnsdiensten om hulp moeten vragen, hoort telkens weer
diezelfde kreet: “We voelen ons vernederd”. Dit signaal wordt ook in de dialoog rond het
Algemeen Verslag herhaalde malen bevestigd. Het is duidelijk een allesoverheersend gevoel
voor mensen, die zich uitgesloten voelen uit de samenleving en zich gedoemd voelen om
hulp te vragen om te kunnen overleven. Hulp krijgen, maarvooral hulp vragen, is een
pijnlijke kwestie, omdat je op zo’n moment in een heel kwetsbare positie terecht komt.
Of dat meestal onuitgesproken maar knagende gevoel nu voortkomt uit het aanvoelen van
een eigen persoonlijk tekort, uit een zoveelste confrontatie met machtsmisbruik of