Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

3. WERKLOOSHEID EN ARBEIDSBELEID
ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 174
De uitgeslotenen hebben in de industriële samenleving altijd deelgenomen aan de produktie.
In de periode vóór 1970 sloeg de term armoede maar op een heel kleine marginale groep in
de maatschappij; men dacht daarbij meestal aan landlopers en steuntrekkers. Die
bevolkingsgroep, die men gewoonlijk als subproletariaat aanduidde, leefde in de marge van
de gedomineerde maar geïntegreerde arbeidersklasse, die, dankzij de sociale strijd, soms
deel had aan de toenemende welvaart en vooruitgang. De economische crisis in het begin
van de jaren zeventig ligt aan de oorsprong van een uitbreiding van de armoede: uitsluiting
als gevolg van de crisis. De economische groei leidt niet noodzakelijk tot nieuwe banen, het
aantal werklozen neemt toe, evenals het aantal personen dat buiten het sociale
zekerheidssysteem valt.
Die toestand wordt soms beschouwd als een slechte periode die men door moet komen in
afwachting dat de groei en de algemene tewerkstelling terugkeren. Het is alsof de westerse
samenleving het paradijs heeft moeten verlaten en blijft geloven dan men er binnenkort naar
terugkeert. Elk sociaal beleid ten behoeve van de armen en de uitgeslotenen gaat uit van die
opvatting. Armoede wordt dan gezien als een conjunctuurverschijnsel dat aan de
economische crisis is te wijten, als een uitzondering in een stabiele toestand. Maar de
stabiliteit is recent, zij dateert pas van na de tweede wereldoorlog.
In de geschiedenis van het industriële tijdperk vormt de periode die men de Golden Sixties
noemt, eigenlijk de uitzondering. Zij werd gekenmerkt door een sterke economische groei
met bijna algemene tewerkstelling, terwijl in de ontwikkeling van de industriële
maatschappij instabiliteit en onzekerheid de regel zijn.
De economische produktie heeft sinds het begin van de eeuw veranderingen ondergaan, de
verhoudingen tussen de sociale klassen eveneens. De huidige op winst gerichte maatschapij
wordt vaak een duale maatschappij genoemd. De samenleving is niet langer alleen volgens
een verticale hiërarchie ingedeeld, met een bovenlaag en een onderlaag, maar volgens een
nog andere as: degenen die in zijn en degenen die out zijn. In die opvatting is uitsluiting
gewoon het tegenovergestelde van integratie. Uitsluiting is dan niet toe te schrijven aan het
straffende en repressieve karakter van onze samenleving, maar aan haar liberale karakter.
Toch mag men niet alleen in termen van dualisme, van tegenstelling tussen twee werelden
denken. Het is vooral het middendeel, de centrale positie tussen de twee uitersten die het
belangrijkst lijkt te zijn.
Aansluitend op verschillende analyses van het proces van bestaansonzekerheid en armoede
in Europa, kan men stellen dat er drie zones van sociale organisatie en cohesie zijn: een zone
van integratie, gekenmerkt door stabiliteit en sociale regeling, een kwetsbare zone,
gekenmerkt door onzekerheid in de arbeidsverhoudingen en door broze relationele
ondersteuning, en een zone van uitsluiting, waartoe de meeste kansarmen behoren, zowel in
economische en relationele termen als wat hun sociale bescherming aangaat. Alhoewel men
het meestal over de situatie van de armsten heeft, mag men niet vergeten dat hun bestaan
verbonden is met de positie van zij die in de kwetsbare zone leven. Elke verslechtering van
de situatie in de kwetsbare zone heeft een weerslag op de uitsluitingszone. Wij zien
momenteel hoe de kwetsbaarheid toeneemt: wanneer de situatie van de groep in de
kwetsbare zone verslechtert, belanden meer en meer mensen in de uitsluitingszone (het
omgekeerde doet zich minder vaak voor). Op die manier houdt de toenemende uitsluiting
verband met de destabilisering in de situatie van de werknemer. Om die reden kan men niet
over armoede nadenken zonder het te hebben over de verslechterende arbeidssituaties. In de
levensloop van een persoon vormen sociale bijstand en sociale zekerheid dan ook één