Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

om een goede begeleiding te kunnen verzekeren - o.a. voldoende mankracht en
vormingsmogelijkheden - nu eenmaal geheel of ten dele ontbreken. De kloof tussen
hulpvrager en hulpverlener is ook aan dit gebrek aan tijd en middelen te wijten; zij moet
breder gezien worden dan de individuele hulpverleningsrelatie. Meerdere partners zijn
betrokken : de raad en het beleid, de samenleving, het maatschappelijk denken, pers en
media. Er is dus een bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid.
De hulpverleners van hun kant zijn onvoldoende opgeleid : opleiding over wat armoede
betekent en waarom ze de rechten van de mens schendt; over het leven, de gedachten en
ervaringen van de armsten; over hun taal en de vaak emotionele manier waarop ze zich
uitdrukken; over de communicatie met mensen die een andere voorgeschiedenis hebben.
“Ze zijn niet enkel een “moeilijk” (complex, ongemotiveerd), maar ook “lastig”
(onbeleefd, ondankbaar) cliënteel, dat men liever niet ziet komen of waarvoor men
hopeloos gaat rondhollen” zeggen een aantal sociale werkers.
Zo ontstaat niet alleen maatschappelijk, maar ook nog eens in de hulpverlening, een
neerwaartse spiraal van groeiend onbegrip. De “missing link” wordt er nog groter door.
Niet alleen de verdelingsmechanismen in onze samenleving via bezit en arbeid, maar ook de
al zo complexe en vaak onbereikbare sociale dienstverlening, en zélfs de hulpverlening op
de eerste lijn, gaat sluipend aan de uitsluiting van de armsten meewerken.
Een groep hulpverleners van OCMW’s die aan de werkzaamheden van dit Verslag hebben
deelgenomen ziet het zo :
“Het gevoel van vernedering is een subjectief iets en zal nooit kunnen uitgesloten
worden zolang men financieel afhankelijk is en vragende partij. Hét OCMW bestaat
niet - we tellen op dit ogenblik zo’n 587 OCMW’s in ons land -, evenmin bestaat dé
maatschappelijk assistent of dé cliënt. De ervaring leert dat zeer veel afhangt van de
persoonlijke ingesteldheid van de hulpverlener. Ook het kader van de maatschappelijk
werker dient in rekening te worden gebracht bij dit gevoelen bvb. werkdruk, werksfeer,
ondersteuning (in teamverband), opleidingsmogelijkheden, relatie met raad, materiële
setting. De verantwoordelijkhed van de kwaliteit van de hulpverlening ligt zeker niet
alleen bij de maatschappelijk werkers. Deze moeten van hun organisatie de nodige
ruimte en professionele autonomie krijgen”.
Naarmate de werkzaamheden binnen de dialoog-werkgroep vorderden, kwamen steeds meer
maatschappelijk werkers tot de conclusie dat wat eerder in de eerste werkstelling als een
“echt communicatieprobleem” wordt geformuleerd, ook en vooral een kwestie van
solidariteit is.
2/ Ongelijkheid versus solidariteit : een fundamenteel debat
OCMW 76
Eigenlijk gaat het er om de feitelijke ongelijkheid in onze samenleving samen te erkennen in
al zijn consequenties. En een consequentie van - vooral langdurige - sociale ongelijkheid is
juist dat wie op vele belangrijke leefdomeinen in de knel geraakt is, niet minder, maar meer
behoefte heeft aan begrip. Daarom is het zo belangrijk om de oproep te horen achter de
verwijten over een vernederende hulpverlening : een noodkreet om bijstand in de goede
betekenis van het woord. De hulpverlener kan die extra aandacht enkel opbrengen als hij
van bij het eerste contact de feitelijke ongelijkheid erkent, ook in hun beider leefsituatie.