Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 187
weer in te schrijven. De maatregel op zich toont bovendien aan dat het meer om een
individuele verantwoordelijkheid dan om een recht gaat.
In 1990 was in het Brusselse Gewest minder dan één persoon op vijf die van het
bestaansminimum leefde als werkzoekende bij de VDAB, FOREM en ORBEM
ingeschreven. De jongste maatregelen die het gewest ten gunste van de sociale
bijstandstrekkers genomen heeft, hebben daarin weliswaar verbetering gebracht, echter
zonder sterke stijging van het aantal werkzoekenden dat werd geplaatst. Zelfs wanneer de
mensen die recht hebben op het bestaansminimum zich als werkzoekenden laten inschrijven
bij de VDAB, FOREM of ORBEM, worden zij in de praktijk geconfronteerd met een aantal
discriminerende factoren, zoals we in het vorige deel hebben gezien.
• Sociale zekerheid en armoede. Het burgerschap van de werkzoekenden ?
Het Belgische systeem van sociale zekerheid paart het begrip universele zekerheid aan een
systeem van bescherming tegen de risico’s die met een beroepsactiviteit verband houden.
Vanaf de jaren zeventig werden de werkloosheidsuitkeringen bepaald in verhouding tot de
bezoldiging, een systeem dat de forfaitaire uitkeringen verving en een grotere bescherming
tegen bestaansonzekerheid bood.
De verzekering werd zelfs uitgebreid tot de schoolverlaters die nog niet de kans hadden
gehad om zich door hun arbeid in het systeem van de sociale zekerheid te laten opnemen.
Het systeem had tot doel in het begin van de crisisjaren de slachtoffers van de werkloosheid
optimale bescherming te bieden, teneinde de kloof tussen het aanbod en de vraag naar
arbeidskrachten zo klein mogelijk te houden. Maar de langdurige crisis, en ook de manier
waarop het werkloosheidssysteem werkt, maken dat het systeem niet noodzakelijk de
werkzoekenden het best beschermt. In de korte perioden van economische heropleving steeg
het aandeel van de langdurig werklozen alleen maar. Zo steeg het percentage
werkzoekenden die langer dan één jaar werkloos zijn van 56% van het totale aantal in 1983
tot 66% in 1990.
Die langdurig werklozen vormen momenteel een sociaal bijzonder kwetsbare en
economisch kansarme bevolkingsgroep. Ondanks het vangnet van de sociale zekerheid
beschikken die werkzoekenden niet meer over de middelen om een behoorlijk leven te
leiden en verglijden zij in de armoede. Alhoewel zij, doordat zij bijdragen hebben betaald,
van de sociale zekerheid afhangen, worden die mensen niet alleen uitgesloten van de
arbeidsmarkt, maar worden zij vaak ook arm. Net als in bepaalde programma’s voor
rechthebbenden op het bestaansminimum worden ook voor hen bijzondere maatregelen
getroffen, die echter in concurrentie komen met andere maatregelen die zich tot meer
kansrijke werkzoekenden richten. De resultaten zijn niet bevredigend, daar het aantal
langdurig werklozen alleen maar toeneemt.
De armen die als uitkeringsgerechtigde volledige werkloze zijn ingeschreven, hebben met
minder administratieve problemen te kampen dan bepaalde armen die recht hebben op het
bestaansminimum. Toch wijzen velen onder hen op de verscherpte controle die nu op hen
wordt uitgeoefend. Zij hebben het te goeder trouw over de moeilijkheden om een baan te
vinden, geven toe dat controles gewettigd zijn, maar staan uiteindelijk vrij alleen en
geïsoleerd in hun ervaring van geen werk meer te vinden. De werkloosheid weegt op hun
leven en sommigen klagen erover geen activiteit te mogen uitoefenen om zichzelf daarin te
ontplooien. In tegenstelling met wat men zou kunnen denken, mogen langdurig werklozen
en bestaansminimumtrekkers hun vrije tijd niet besteden zoals ze willen. Ze voelen zich erg
geremd, ook in hun gewone activiteiten.