Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

D e w e r k g r o e p s t e l t u i t d r u k k e l i j k d a t m e t d e r g e l i j k e u i t s p r a k e n d e
u i t s l u i t i n g r e e d s a a n v a n g t . W a n t c u l t u u r m a a k t e e n m e n s t o t
v o l w a a r d i g l i d v a n e e n s a m e n l e v i n g .
In een aantal kerngedachten verwoordt de werkgroep eerst de grond van de zaak : Hoe komt
het dat arme mensen niet volwaardig kunnen meewerken aan de ontplooiing van hun
levensvisie en aan de vormgeving van hun aspiraties ?
• Veroordeeld tot stilte
CULTUUR 300
Niet weinig veldwerkers verklaren hoe moeilijk het is om de armste mensen te bereiken
wanneer initiatieven voor hen worden opgezet. Arme mensen melden zich niet spontaan.
Niet de afstand, geldtekort of gebrek aan informatie zijn hier directe oorzaken van
afwezigheid. Het zijn slechts de oppervlakkige of uitwendige redenen van afwezigheid.
Arme mensen leven verborgen en verbergen zoveel mogelijk de situatie waarin zij leven. Zij
willen niet vereenzelvigd worden met de miserie die alleen maar lelijk is. Hun afwezigheid
in het openbaar leven is een soort stilte en zelfbescherming uit noodzaak, omwille van
onmacht, schaamte, gebrek aan eigen waardegevoel.
In vele gevallen zwijgen arme mensen wanneer ze geconfronteerd worden met wat
schijnbaar méér gewicht heeft :
Het evenwichtige en goed gestructureerde denken van de intellectueel steekt af tegen het
woord van een onwetende, met zijn eerder chaotische uitleg. Die laatste riskeert tot de stilte
veroordeeld te worden. Zijn reeds moeizaam spreken wordt nog meer ondermijnd. Hij krijgt
het moeilijk zijn gedachten begrijpelijk uit te drukken of een ervaring mee te delen. Zijn
chaotisch verhaal zal ertoe leiden dat men hem niet au sérieux neemt. En bovendien :
stilaan wordt hij aldus verplicht om te leven volgens het denkschema van anderen. Men
denkt in zijn plaats wat goed of slecht voor hem is en hij kan zich maar beter schikken naar
het oordeel van anderen over hem.
Als dit proces zich veelvuldig en langdurig voordoet - zoals de geschiedenis van de armoede
doorheen de eeuwen laat zien - begint ook de arme mens zo over zichzelf te denken : als
over een persoon die niets kan en niets te bieden heeft. Men zegt dan : ‘Arme mensen
bouwen niet mee aan de samenleving. Zij leven op onze belastingen. Ze zijn nutteloos.’
Zo wordt de arme mens herleid tot niet-bestaand, ook in zijn eigen ogen. Hij weet zich
vernederd door de manier waarop er over hem gesproken wordt. De woorden en termen
waarmee anderen hem willen definiëren - en waartegen hij niet kan protesteren - begrijpt hij
als een veroordeling. Hij draagt ze als een etiket mee, overal waar hij komt. Hoe moet hij
dan ergens ‘nieuw’ beginnen ? Hij gaat aan zichzelf twijfelen, zich schamen. Méér nog :
wie in alles wat hij is of doet, het oordeel van anderen vreest en wil vermijden, is innerlijk
gebroken. Men verliest het zelfvertrouwen en uiteindelijk verliest men zichzelf.
“Het heeft dertig jaar geduurd voor ik mij heb kunnen bevrijden uit die schaamte, uit
dat isolement. Het is door in contact te komen met de Vierde Wereldbeweging dat ik
geleerd heb te praten, voor mijzelf uit te komen, te beseffen dat wij zijn zoals de
anderen.”
De stilte waarin veel arme burgers zich teruggetrokken hebben, bevat dikwijls
artistieke creaties. Maar de mensen tonen die niet. Dat zou naar buiten moeten kunnen