Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

De sleutelfiguren in de rechtsbedeling en de sociale voorzieningen hebben namelijk een
dubbele taak meegekregen : controle en hulp.
Eerst controle...
Zo heeft het strafrecht als opdracht te bestraffen en dit zal maar opzij gezet worden (door
alternatieve sancties) indien de beklaagde garanties kan geven in de toekomst (en wat
hebben de armen te bieden ?). Rechtshulp wordt maar toegestaan indien men er wel zeker
van is dat de rechtszoekende niet zelf kan betalen, nu of in de toekomst. De rechtshulp is
aan voorwaarden gekoppeld en niet definitief verworven. Achteraf kan het bureau voor
consultatie en verdediging (BCV) nog tot taxatie overgaan en nog later kan de fiscus op
basis van de nieuwe inkomsten van de rechtszoekende toch nog de gerechtskosten op hem
verhalen. De rechtshulp is bijgevolg voorwaardelijk en subsidiair. Zoals met de
studiebeurzen, bereikt de rechtshulp de rechtszoekende onvoldoende.
... en dan hulp
De hulp is georganiseerd vanuit het aanbod. Mensen kunnen hulp krijgen als ze aan
bepaalde voorwaarden voldoen en willen meewerken met de diensten waar ze beroep op
doen. Veelal wordt die hulp door arme gezinnen niet als hulp aangevoeld, maar als
bureaucratie of controle.
Zolang in de rechtshulp niet drastisch een ander uitgangspunt genomen wordt, en
actief gezocht wordt naar de vraag van de rechtshulpzoekende arme burgers en de
oplossingen die zijzelf wenselijk achten, zal er weinig fundamenteel veranderen.
• Rechtshulp nog veel dichter bij de arme burger
Spreiding en uitbreiding van de rechtshulpinitiatieven...
Het ziet er niet naar uit dat we naar een harmonisering - een eenheidsmodel - van de initiatieven
voor rechtshulp evolueren. De Minister van Justitie lijkt voorstander te zijn van
een hervorming van de Bureaus voor consultatie en verdediging eerder dan te denken aan de
oprichting van centra voor rechtshulp, zoals voorgesteld in het wetsvoorstel Onkelinx-
Mayeur. Daarnaast blijven de OCMW-rechtshulpcentra en de initiatieven in het kader van
het algemeen welzijnswerk verder functioneren en ontwikkelen.
Het is aangewezen, voor wat volgt, een onderscheid te maken tussen ‘eerstelijns-’ en
‘tweedelijnsrechtshulp’. Onder eerstelijnsrechtshulp wordt verstaan het geven van informatie,
advies en praktische hulp in verband met problemen die door middel van rechtsregels
of rechtsprocedures kunnen opgelost worden. Ook doorverwijzing naar een meer bevoegde
persoon of instantie, bemiddeling of onderhandeling alsmede het helpen bij het bekomen
van procesbijstand, wordt onder de eerstelijnshulp gerekend. Tweedelijnsrechtshulp verwijst
expliciet naar de procesbijstand, d.w.z. naar het mobiliseren van de middelen om een geschil
desnoods via een gerechtelijke procedure op te lossen.
• De uitbreiding en spreiding van de eerstelijnsrechtshulp dient krachtig
gestimuleerd te worden.
...dicht bij de armen
RECHTSBEDELING 373
Het is een goede zaak dat het aantal en de kwaliteit van de rechtshulpinitiatieven
opgedreven wordt. Het creëren van nieuwe structuren of het vrijmaken van bijkomende