Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

2. ARBEIDSVOORWAARDEN EN MENSELIJKE WAARDIGHEID
“Wij denken dat de term ‘crisis’ voornamelijk als
tijdsbaken in de geschiedenis fungeert, want vanuit
de armoede bekeken is de crisis permanent”.
Lutte Solidarité Travail, Bijdrage tot het Algemeen Verslag over
de Armoede, 1994.
In tegenstelling tot het beeld dat sommigen van de armen hebben, zijn de armen niet
onproduktief, maar zij hebben soms geen inkomen, geen werk, geen middelen en zijn vaak
geïsoleerd. De activiteit waarover zij het het eerst hebben als ze over zichzelf praten en aan
hun toekomst denken, is werken. Maar alhoewel ze soms al sinds hun jeugdjaren werken,
zijn hun beroepservaringen vaak marginaal: kleine baantjes, klusjes, zwartwerk, onzeker
werk. Als ze al een baan hebben, worden ze heel vaak geconfronteerd met werkonzekerheid,
met hard en slecht betaald labeur. Als ze geen werk hebben, wordt hun bestaan echt een
strijd om te overleven. Zij vragen in de eerste plaats werk, en geen vervangingsinkomen. Zij
komen op voor het recht op arbeid, voor een baan met alles wat dat impliceert aan statuut,
bezoldiging, maatschappelijk imago, individueel en collectief nut, om zo de menselijke
waardigheid terug te vinden die in een beroepsactiviteit gestalte krijgt.
De uitgeslotenen van de arbeidsmarkt
ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 163
In april 1994 hield de Beweging ATD Vierde Wereld een enquête naar de
arbeidssituatie van de armen. In totaal werden 273 volwassenen ondervraagd. Op het
ogenblik van de enquête was 38% van de ondervraagden aan het werk. Alhoewel
62% geen werk had, trok slechts de helft daarvan, dat is 31%, een
werkloosheidsuitkering en werd bijgevolgd beschouwd als uitkeringsgerechtigde
volledige werklozen. De anderen leefden van een ziekte- of invaliditeitsuitkering
(12,5%) of van de sociale bijstand (15%) of hadden helemaal geen inkomen (4,5%),
maar beschouwden zichzelf als werkzoekenden. De resultaten van die enquête tonen
aan dat uitsluiting uit de arbeidsmarkt niet noodzakelijk samenvalt met het officiële of
administratieve begrip “werkloosheid”. Heel wat personen zitten vast in statuten die
men meestal “buiten de arbeidsmarkt” situeert, terwijl ze eigenlijk een baan zoeken.
Als men voorts de steuntrekkers en de personen zonder enig vervangingsinkomen
samentelt, stelt men vast dat één derde van de werkzoekenden niet terecht kan in de
klassieke sociale zekerheid. In feite vallen heel wat werknemers uit de boot omdat ze
er niet in slaagden eerst via een stabiele baan voldoende bij te dragen om nadien in
aanmerking te komen voor een sociale zekerheidsuitkering.
Die zwakke sociale bescherming heeft gevolgen voor de ziekte- en
invaliditeitsverzekering. Uit de enquête blijkt ook de zwakke gezondheid van veel
armen. Zo had ongeveer 40% onder hen problemen op dat vlak. Van de gedeeltelijk
arbeidsongeschikten had er slechts één op drie een invaliditeitsuitkering; één op vijf
had noch een arbeids-, noch een vervangingsinkomen.
Van degenen die werk hebben, oefent er maar één op drie een voltijdse activiteit uit in
het kader van een normaal arbeidscontract. De anderen werken deeltijds, als
tijdelijke werkkracht, in een beschutte werkplaats, in het kader van een
tewerkstellingsproject, of hebben zelfs geen statuut of dekking door de sociale
zekerheid. De meesten zijn tewerkgesteld in de horeca, in de bouw, in de
dienstverlening aan personen of als huispersoneel.