Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

• Armoede en het ontbreken van sociale banden
ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 168
Arbeid kan worden beschouwd als hét middel bij uitstek om het probleem van de armoede
op individueel niveau op te lossen. Maar het is een illusie te geloven dat algemene
tewerkstelling de mirakeloplossing is om armoede als maatschappelijk probleem uit de
wereld te helpen. Inzake tewerkstelling verwart men vaak twee verschillende realiteiten.
Enerzijds is er het individuele vlak, waar men vaststelt dat wie werk heeft minder gevaar
loopt in de armoede terecht te komen, en anderzijds zijn er de maatschappelijke gevolgen
die men daaruit afleidt, met name dat als iedereen zou werken, er ook geen armoede meer
zou zijn.
Maar armoede is het resultaat van maatschappelijke structuren, ongeacht het niveau van
maatschappelijk welzijn. Die zienswijze kan ook eenvoudiger worden uitgedrukt: als er veel
werkloosheid is, zullen vooral de werklozen als de arme bevolkingsgroep worden
beschouwd. Als er weinig werkloosheid is, zijn het voornamelijk de laagst geschoolden en
vooral de meest geïsoleerden die men aanduidt als armen. Armoede wordt gekenmerkt door
het ontbreken van werk en van sociale banden. Dat maatschappelijk isolement maakt
iemand ook afhankelijker van de sociale instellingen, van hun manier van werken.
D. vond geen werk. Hij had niet veel sociale relaties. Afgesneden van de verschillende
vrienden- en kennissenkringen, kon hij alleen maar op zichzelf of op het OCMW
rekenen. Maar de OCMW’s weigerden hem alle hulp. Zo besliste hij om voortdurend
van hier naar daar te trekken, in de hoop ergens iets te vinden.
Didier, militant Lutte Solidarité Travail, juli 1994.
In zijn bijdrage tot het Algemeen Verslag over de Armoede, vestigt Lutte Solidarité Travail
de aandacht op een zienswijze die vaak voorkomt en waarbij de gedomineerde
verantwoordelijk wordt geacht voor zijn miserie:
“We moeten er ons bewust van worden dat er in de huidige maatschappij een
fundamenteel onrechtvaardige en verkeerde zienswijze groeit. Als er op de
arbeidsmarkt geen plaats meer is, dan komt dat doordat de lonen van de werknemers
te hoog zijn. Als de sociale zekerheid in moeilijkheden verkeert, dan is dat de schuld
van de werklozen, de zieken en de bijstandstrekkers. Niet alleen wil men het beetje
‘bestaanszekerheid’ waarvan de zwaksten nog genieten, wegnemen, maar men schuift
bovendien ook de hele verantwoordelijkheid voor de moeilijkheden op hun rug.
Die ideeën en voorstellingswijzen doen hen terugdenken aan andere onjuiste
beweringen die de voorbije eeuw gemeengoed waren en volgens dewelke de ellende
waarin de armen en hun gezinnen leefden toe te schrijven was aan hun ‘luiheid’, hun
‘kortzichtigheid’, hun ‘immoreel leven’.
Onze moed wordt altijd weer ontkend.
Arm zijn is niet alleen een ondraaglijke levensomstandigheid door de dagelijkse
ervaringen, maar ook door de uitingen van minachting waaraan men blootstaat. De
manier waarop armen worden voorgesteld, hetgene over hen wordt beweerd, zijn voor
de armen zelf de grootste onrechtvaardigheid die hun sinds lang wordt aangedaan, met
name doen geloven dat de vertrapte zelf verantwoordelijk is voor zijn situatie, dat de
verdrukte zelf verantwoordelijk is voor de ellende waarin hij leeft.