Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

“Ik vind dat elke mens werk moet hebben dat hij aankan. Dan voel je je goed, dan
mogen er nog andere dingen in het leven fout gaan”.
• Arbeid als uitweg uit de overlevingssituatie
Arbeid is eveneens een manier om te ontsnappen aan de greep van de behoeftigheid en om
zonder de anderen voort te kunnen. Wie vandaag de dag geen werk heeft, is in sterkere mate
afhankelijk dan degene die wel werkt, want deze heeft tenminste in de consumptiesfeer een
vrije keuze, wat in de produktiesfeer minder het geval is.
Bij degenen die geen baan hebben, is hun bestaan zelf afhankelijk van de wil van de
anderen. Hun leven is als een marionet die helemaal afhangt van wat de anderen willen en
doen, terwijl maar heel zelden naar hun stem wordt geluisterd. Arbeiden is voor de armsten
de enige manier om uit de overlevingssituatie te geraken waarin de armoede hen opsluit.
P. heeft werk gevonden in een fabriek en ziet nu een uitweg uit zijn schuldenlast: “Ik
heb geen schrik meer om thuis te komen, er is eten genoeg. Ik heb moed en leef met
hoop dat wij uit de schulden geraken. Ik wil nog graag bijleren (...). Wij voelen ook dat
wij socialer geworden zijn: wij durven onder de mensen komen(...)”.
Die overlevingssituatie werkt heel vervreemdend, niet alleen omdat de sociale banden
verbroken raken, maar ook omdat men de zin in het bestaan verliest. Terwijl in de
beginperiode van de industrialisatie de arbeid vervreemdend werkte, is het nu langdurige
werkloosheid die vervreemdt.
Massale werkloosheid, veralgemening van de armoede en de berusting dat het niet zal
veranderen, daar niemand nog durft beweren dat volledige tewerkstelling voor morgen is,
wijzigen nu de verhoudingen tussen degenen die domineren en de onderworpenen in de
industriële arbeidswereld. De armsten, de uitgeslotenen, kunnen zelfs hun boterham niet
meer verdienen; arbeid heeft voor hen geen doel meer, ook niet het doel te consumeren. Zij
kunnen alleen nog hun leven opgebruiken door te trachten te overleven in afwachting van
een radicale verandering in hun situatie.
• Het nut van de arbeid
ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 170
Er zijn mensen die een baan hebben, maar wiens activiteit nutteloos, zelfs vernietigend is, of
die in werkelijkheid geen werk hebben. Daarentegen zijn er mensen zonder baan die werk
doen dat sociaal en individueel beschouwd veel nuttiger is, zonder dat ze er een loon voor
krijgen: denk maar aan ouders voor wie het opvoeden van de kinderen hun belangrijkste
activiteit is.
In die categorie zou men alle betrekkingen uit de reproduktiesfeer (school, gezondheid,
cultuur...) kunnen onderbrengen. Maar dat omvat ook al het werk dat gratis wordt verricht
door degenen die geen baan hebben en dat dient om te kunnen overleven, solidariteit op te
bouwen, diensten te bewijzen.
Het begrip nut wordt echter vandaag voornamelijk als synoniem van winst geïnterpreteerd,
nuttig is alleen wat een geldelijke waarde heeft. De vraag is dus hoe men ook die non-profit
activiteiten kan valoriseren.
“Wij willen onszelf realiseren door nuttig en gewaardeerd werk.”
“Wij willen een echt arbeidscontract en een echt aangegeven loon.”