Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

ARBEID EN SOCIALE BESCHERMING 175
geheel; het lijkt alleen maar anders omdat de zaak op administratief en reglementair vlak
gescheiden wordt gehouden.
Men kan zich afvragen of tewerkstelling vandaag niet op twee verschillende manieren een
belangrijke factor van uitsluiting is geworden. Men kan zich dat afvragen “als men ziet hoe
onze ondernemingen tegelijk uitgeslotenen uit de tewerkstelling en uitgeslotenen door de
tewerkstelling voortbrengen.” De eersten, dat zijn natuurlijk de werklozen, al dan niet als
dusdanig erkend.
De tweeden, dat zijn al degenen met een baan die “buiten de normen” valt: een onzekere
baan, een deeltijdse baan, een deeltijds loon, een baan die niet is gedekt door een collectieve
arbeidsovereenkomst en waardoor de werknemer niet echt in de arbeidsgemeenschap of in
de onderneming wordt opgenomen.
Momenteel bestaat het gevaar, onderstreept Lutte Solidarité Travail in zijn bijdrage tot het
Verslag, dat het debat rond de ‘bestaanszekerheid’ van de armsten gevoerd wordt zonder de
link te leggen met de debatten die momenteel rond arbeid worden gehouden, waarbij de
reflectie over de bestaanszekerheid beperkt wordt tot een kwestie van
“vervangingsinkomen”, in zijn diverse vormen.
Dat betekent niet dat het geen zin heeft ook alles te onderzoeken wat verband houdt met de
wetgeving over sociale bijstand, bestaansminimum, werkloosheid, ziekte- en invaliditeit,
pensioenen, gewaarborgd minimuminkomen, op voorwaarde echter dat men de reflectie niet
tot die problematiek beperkt. Het blijft van essentieel belang in de reflectie over de
bestaanszekerheid de link te blijven leggen met het middel dat in onze samenleving voor
alle burgers nog altijd dé referentie is, met name de arbeid.
• De geschiedenis van de armen: van uitbuiting in de arbeid tot uitsluiting uit de arbeid
In de XIXde eeuw was loonarbeid de meest erbarmelijke arbeidsvoorwaarde. De massale
armoede, de verpaupering, waren niet het gevolg van leegloperij, maar van het werk in de
fabriek, van de uitbuiting van het werk in de ateliers: “De fabriek is een uitvinding die
katoen en armen voortbrengt,” zegde men in die tijd. Loonarbeid is synoniem van sociale
onzekerheid en rechteloosheid. Om in die tijd zekerheid te hebben moest je eigendom
hebben. De sociale bewegingen aan het einde van de XIXde eeuw en in de eerste helft van
de XXste eeuw hebben de samenleving van loontrekkenden geïnstitutionaliseerd. In zo’n
maatschappij zijn de meeste mensen loontrekkenden en het is dat statuut en de arbeid die zij
verrichten die hun zekerheden en rechten bezorgen en hun bestaanszekerheid waarborgen.
Arbeid zorgt niet alleen voor een inkomen, maar ook voor zekerheid ingeval van ziekte,
ongeval, ouderdom en werkloosheid. Werk hebben wordt dan een status waardoor de
loontrekkenden zich sociaal kunnen integreren.
Met de veralgemening van de sociale bescherming en de sociale zekerheid verandert het
loon van vorm. Het wordt sociaal: een deel van het inkomen wordt losgekoppeld van de
particuliere werknemer en herverdeeld. Het rechtstreekse loon, dat het recht opent op andere
tegemoetkomingen (gezondheidszorg, kinderbijslag, werkloosheidsuitkering, pensioen,
invaliditeit...), dekt maar een deel van de behoeften. Zodanig dat de toewijzing van een
arbeidsplaats aan een bepaald individu niet alleen bepalend is voor de onmiddellijke
bezoldiging die die baan verschaft, maar ook voor de status en de diensten die ermee
samenhangen. Alhoewel die rechten, die men residuair noemt, ook werden uitgebreid naar
degenen die van de sociale bijstand leven, hebben zij toch een voorwaardelijk karakter