Algemeen Verslag over de Armoede - Steunpunt tot bestrijding van ...

In hun pogingen om de onontwijkbare macht van het gerecht te ontwijken, lopen arme
personen niet zelden vast in een nog grotere armoedespiraal. Het niet nemen van een
domicilie bijvoorbeeld (of het voortdurend veranderen van domicilie) leidt tot het verlies
van sociale rechten en tot uitsluiting van levensnoodzakelijke maatschappelijke
dienstverlening.
• De kracht van het (ge)recht
RECHTSBEDELING 366
Het (ge)recht wordt door de armen niet gezien als een instrument om hun leefomstandigheden
te verbeteren terwijl die juist méér en méér geregeld worden door rechtsregels en
rechtsprocedures.
Maar is dit een correcte vaststelling ? De verenigingen waar arme personen het woord
nemen wijzen erop dat de arme burgers zich al sinds het begin der tijden tot de
rechtspraak wenden. Dat dit meestal bitter weinig opleverde, is een heel andere
kwestie.
Het (ge)recht zou er moeten toe bijdragen dat arme burgers méér greep krijgen op
hun eigen situatie.
Wie in armoede leeft ervaart echter meestal het omgekeerde. Arme mensen hebben angst het
(ge)recht niet te begrijpen en niet begrepen te worden. Ze zijn dan ook weinig geneigd het
(ge)recht te ‘gebruiken’ om aan hun recht te komen. Ze kennen trouwens vaak hun rechten
niet.
Mensen van de Vierde Wereld beschikken niet over het jargon van taal en woorden,
worden zeer vlug agressief uit onmacht of vluchten weg (veroordeeld bij verstek!),
komen als eerste onder de indruk van de intimidatie van de gebouwen
(gerechtsgebouw) en van de rituelen. Evenmin kan de Vierde Wereld zich een sterke
verdediging veroorloven want goede advocaten kosten veel geld. (Centrum
Kauwenberg)
Men spreekt in dit verband van financiële, psychologische en organisatorische drempels.
Regelmatig vallen arme personen ook buiten de bestaande regelingen omdat die afgestemd
zijn op de situatie van een doorsneeburger en precies daarom uitsluitingsclausules bevatten
waardoor zij (soms onbedoeld) aan de kant geschoven worden. Het doen gelden van rechten
in verband met de sociale zekerheid (werkloosheid, kinderbijslag,...) bvb. is voor de
armsten soms verre van eenvoudig. Een centrum voor maatschappelijk werk getuigt :
Het lezen en begrijpen van juridische documenten vraagt een kennis die een groot
gedeelte van onze bevolking niet bezit. Een vaak terugkerende reactie bij de mensen is
het negeren van de briefwisseling en dagvaardingen als een uiting van
machteloosheid. Deze reactie heeft echter vrij vlug een vicieuze cirkel tot gevolg
waarbij de kansen om recht te krijgen teniet gedaan worden. Het gevoel van
intellectueel onvermogen gaat overwegen op het principe van “eigen”
verantwoordelijkheid dat van burgers gevraagd wordt in hun omgang met onze
rechtsstaat.
De maatschappelijke invloed van arme burgers om bij het tot stand komen van wetten
dergelijke clausules te wijzigen is bovendien zeer gering, zoals in het Jaarboek Armoede en