Boude bewoordingen

en op een zichtbaarheid die het ongeoefende oog moet zien te realiseren.
Dankzij de anatomische atlas kan men leren zien, kan men zich oefenen in
zien. De illustratie maakt dat wat diffuus is discreet. Mundinus probeert het
lichaam te openen, maar zijn initiatief, zijn debuut, is van korte duur. Eigenlijk
laat hij het lichaam toch gesloten. Vandaar dat afbeeldingen ontbreken.
Er valt nog niets te zien. De afbeeldingen die Vigevano vervolgens op
grond van een misverstand laat maken, tonen zo goed als niets. Ze tonen dat
nog niets te zien valt. De platen tonen niet veel meer dan het gebaar van het
openen zelf. Aan de anatomie van Galenus voegen ze niets toe. Het lichaam
blijft gesloten. Vigevano, aldus Van den Berg, zag alleen de tekst van Galenus.
In het lichaam dat hij omzichtig opende zag hij niets. De illustratie
beeldt de eerste snede af, maar als een gebeurtenis die nog nauwelijks kon
plaatsvinden. De anatoom bedient zich van een mes, maar weet er nog niets
mee aan te vangen. Het openen is een formaliteit. Beschroomd blikt hij de
dode aan.
Mundinus opent het lichaam maar ziet niets. De lever heeft vijf kwabben,
schrijft hij, terwijl iedereen die een lever ziet kan vaststellen dat dit
orgaan twee lobben heeft. Het hart bevat een bot, schrijft hij. Het is er
niet. Tussen de rechter en de linker harthelft bevindt zich een ‘middenhart’.
Het is er niet. Mundinus laat enkel de tekst van Galenus spreken. Het
woord zegt hem wat hij zal zien. Hij zal geen letter corrigeren. Hij had het
lichaam evengoed ongeopend kunnen laten. Zijn blik doet niets anders
dan de tekst van Galenus kopiëren. Tweehonderdvijftig jaar lang, aldus
Van den Berg, wordt de anatomie beoefend zonder dat de anatoom iets
ziet. Men is doende het lichaam te openen, maar het lukt niet. Men kopieert
de zichtbaar onjuiste opgave van Galenus. Mundinus’ volgelingen
herhalen zijn machteloze daad. Het is een voorbereiding op een werkelijk
zien, dat nog moet plaatsvinden. Wat de platen van Vigevano afbeelden is
niet het lichaam, maar een nog uiterst machteloze wijze van zien.
§ 3 Synchronismen
Op de platen van Vigevano blikken de dode en de anatoom elkaar aan. Er
is een rapport tussen levenden en doden. Dit is ook het thema van een populair
genre uit die tijd: de ontmoeting tussen levenden en doden. De doden
zijn horribel, onbeschaamd en opdringerig, overvallen de levenden,
ontnemen hen hun levensvreugde. In de eeuwen daarvoor had deze distantie,
deze vervreemding nog niet bestaan, aldus Van den Berg. Ten tijde
van de kruisvaarders lagen dood en leven nog verbijsterend dicht bij elkaar.
De kruistochten brachten een onberaden, nonchalant leger, een dodenleger
op de been. Men kwam naar Jeruzalem om er te sneuvelen. In de tijd
104