Boude bewoordingen

Galileï’s Umdeutung van de natuur had niet alleen gevolgen voor de objectpool
maar vooral ook voor de subjectpool van de nieuwe wetenschappelijke
praxis. Men raakte overtuigd van de subjectiviteit van alledaagse
zintuiglijke waarnemingen, van het fenomenale. De fenomenen bestaan
bij de gratie van het subject. Objectiviteit is een mathematische wereld. De
moeilijkheid is echter hoe zich de wiskunde als aprioristisch, apodictisch,
deductief systeem laat verbinden met de ‘inductieve’ mathematica, de fysica,
de concrete mathematische relaties tussen variabelen die wij via empirisch
onderzoek reconstrueren, de expliciete mathematica van de natuur.
Voor de technisch denkende wetenschappers bestaat dit probleem in feite
niet. Zij missen volgens Husserl de competentie om zich op de historische
Urstiftungssinn van hun methode te bezinnen. Deze interesse is echter in de
wetenschap als technè verloren gegaan.
Wat we nodig hebben, aldus Husserl, is een reflectie op de oorsprong
van het moderne denken, op de oorspronkelijke motivatie die aan de mathematisering
van de natuur ten grondslag lag en die idealisierend-vereinfachend
met de naam Galileï wordt verbonden. Historisch onderzoek zal nuances
aanbrengen, zal meer recht doen aan datgene wat hij aan voorlopers
en tijdgenoten verschuldigd was, maar voor een fenomenologische reconstructie
is dat niet relevant (p. 62). Van belang is slechts het prototypische,
het constitutieve moment in Galileï’s initiatief. Het gaat om dat ene, beslissende
moment, de aanvang van waaruit de actuele toestand moet worden
begrepen. Wij, de erfgenamen van Galileï, bevinden ons nog altijd in de
ban van de evidenties die hij introduceerde. Door kritische bezinning kunnen
wij deze bevangenheid overstijgen. We moeten de actuele crisis vanuit
de aanvang begrijpen, en omgekeerd.
In deze studie zal ik laten zien dat Van den Bergs metabletische project een
uitwerking en concretisering van Husserls aanzet is. Bij beide auteurs is sprake
van een script in drie bedrijven. Het begint met een situatie van intimiteit
tussen wetenschap, filosofie en concrete existentie. Op een gegeven moment
voltrekt zich, bijna ongemerkt, een ramp. Dit leidt tot separatie en distantie.
Wetenschap, filosofie en het menselijke bestaan vervreemden van elkaar.
We bereiken nu een kritieke fase en bij beide auteurs eindigt het betoog
met een emfatische oproep tot reparatie en herstel. Zowel Husserl als Van
den Berg oscilleren tussen wanhoop en optimisme. Ze bespeuren crisisverschijnselen
in wetenschappen die spraakmakende successen boeken. Om
deze crisis te begrijpen is een onderzoek naar de voorgeschiedenis van de
huidige situatie nodig. Omgekeerd moet de betekenis van het beginmoment
juist vanuit de huidige crisis worden begrepen. Zowel Husserl als Van
den Berg richten de aandacht daarbij op de initiatiefnemers, de initiërende
gestalten die een bepaalde wetenschappelijke praktijk mogelijk maakten,
91