Boude bewoordingen

tot de macht min een. Opeens ziet ook hij de wereld darwinistisch, als een
variëteitenstrijd. Veelzeggend is het moment waarop zijn uitspraken worden
gedaan: de timing. Wanneer het Gesamtbild uitblijft wordt de auteur plotseling
agressief. Hij raakt, zo lijkt het, in paniek en wil de mislukking van zijn
project verhalen op de actualiteit. Op het moment dat Van den Berg ‘racistisch’
wordt, is het kwaad in feite al geschied. Zijn politieke uitlatingen zijn
niet zozeer ‘incorrect’ als wel onmetabletisch. Hij zou de relaties tussen
‘rassen’ als een metabletische variabele moeten opvatten en metingen die
op deze relatie betrekking hebben metabletisch moeten interpreteren. De
suggestie dat de tegenstelling tussen blank en zwart op ‘harde feiten’ berust
is metabletisch incorrect.
Is de metabletica nog te redden? Zij zal strenger moeten worden beoefend.
Van den Berg zal meer zelfdiscipline moeten betrachten, zal lering
moeten trekken. Hij zal moeten inzien dat het niet legitiem is uitspraken te
doen over ‘alles’. De metabletica is niet gebaat bij totaliserende uitspraken.
De metableticus zal zijn verlangen om alles in één verband te zien moeten
matigen. Gedane zaken zou baat hebben gehad bij een grondige revisie, een
‘secundaire bewerking’. De eerste hoofdstukken van het boek behoren tot
het beste wat Van den Berg schreef. Het rampzalige einde doet dan ook
geen recht aan de resultaten die hij in eerste instantie boekte. Met een beperkt
resultaat is Van den Berg echter niet tevreden. Het is alles of niets. Hij
wil het geheel tot object van onderzoek maken. Hij heeft echter nog één
kaart te spelen. Hij besluit de ultieme metabletische grootheid tot object
van onderzoek te maken, namelijk God. Alleen een meta-metabletica van
God kan het project nog redden.
§ 15 Het einde van de toekomst
Na Metabletica van de materie had Van den Berg bijna tien jaar nodig om op
verhaal te komen, maar na Gedane zaken gaan bijna twintig jaar voorbij
voordat, in 1995, het boek Metabletica van God verschijnt dat Metabletica van
de materie, Deel 3 had mogen heten. Want ook in deze studie onderzoekt
Van den Berg de samenhang tussen architectuur en spiritualiteit, buiten en
binnen. Het is een boek waarvan het schrijven hem moeite kostte, zoals
naar voren komt in de openingszinnen die ik eerder al citeerde:
Met dit boek kom ik een belofte na, aan mezelf gedaan... Mijn eerste
aantekeningen dateren van twintig jaar geleden. Dikwijls liet ik de
voorbereidingen lange tijd liggen, soms jarenlang. Ook werd mij telkens
duidelijk dat de ingeslagen weg verkeerd was. Een aantal keren
veranderde ik de gehele opzet. (p. 9)
272