Boude bewoordingen

vertalen zich in gelijktijdige observaties aan de subjectzijde. Er bestaat een
zekere samenhang tussen ontdekkingen die in één bepaald wetenschapsgebied
worden gedaan en ontdekkingen of vernieuwingen die elders plaatsvinden,
zelfs wanneer er op het eerste gezicht geen enkel verband tussen
deze gebeurtenissen lijkt te bestaan.
Dit is Van den Bergs Discours de la méthode. Wat hij met Husserl deelt is
diens aandacht voor het begin, de Anfang van een bepaalde wetenschappelijke
praktijk – een begin dat met een naam, een initiatief verbonden is.
Wetenschap, schrijft Husserl, begint wanneer een wetenschapper erin
slaagt afstand te nemen van de diffuse, alledaagse ervaring dankzij een methode,
dankzij een instrument. Een nieuwe wetenschap begint met een
geniale ingeving, een geniale daad (1910/1985, p. 30). Filosofie is dan ook
de ‘Wissenschaft von den wahren Anfängen, von den Ursprungen’ (p. 71).
Bij Van den Berg is het begin concreet. De aandacht gaat uit naar de context
of discovery.
Van den Bergs principes en aanwijzingen roepen vragen op. Het beginsel
Niet verstoren! staat op gespannen voet met de noodzaak om te selecteren en
de neiging om beginmomenten of gelijktijdigheden te cursiveren.‘Niet alles
wordt besproken,’ schrijft Van den Berg in Metabletica van de materie, ’dat is
niet mogelijk, noch nodig’ (p. 288). De aandacht voor het unieke initiatief
staat op gespannen voet met het principe van gelijktijdigheid dat zegt dat
belangrijke initiatieven door meerdere personen min of meer tegelijkertijd
worden genomen, aan de tijd zijn. Van den Berg beoefent metabletica zonder
precies te weten en te kunnen omschrijven wat hij doet. Hij hecht veel
waarde aan het beginsel Niet verstoren! maar selecteert en accentueert wel
degelijk. Hij isoleert het unieke, betekenisvolle voorval uit de diffuse ‘Fülle’
van het werkelijke, reduceert een omvangrijk discours tot één beslissende
passage, één discursieve ‘lichtstraal’ als het ware. Om de vraag te beantwoorden
wat metabletica is moeten we geen genoegen nemen met Van den Bergs
expliciete verantwoording, maar ook aandacht hebben voor zijn feitelijke
werkwijze, voor de technieken en principes die hij daadwerkelijk gebruikt.
We moeten de methodologische terzijdes en voetnoten cursiveren.
96