Boude bewoordingen

deert. Er heeft een eidetische reductie plaatsgevonden. Husserl spreekt
over Renaissance, Verlichting en actualiteit, maar zonder te vermelden
welke documenten hij daarbij in gedachten heeft. Geen bewijsmateriaal,
geen literatuurverwijzing – niets. Het begrip Renaissance is tot zijn essentie
teruggebracht. Het gaat om een geïdealiseerd beeld. Renaissance en
Verlichting zijn imaginaire grootheden. Husserls Renaissance-begrip is niet
het resultaat van inductie (historische arbeid), maar van intuïtie, van Wesensschau.
Hij wil het typerende, het wezenlijke, het eigenlijke van de betreffende
tijdperken in concepten vatten. Er worden weliswaar auteurs genoemd
(Galileï, Descartes), maar dit zijn met nadruk grote namen, geïdealiseerde gestalten,
zuivere representanten – concrete biografische of bibliografische gegevens
ontbreken.
De gelukzalige Renaissance-mens hield geen stand, aldus Husserl, omdat
het geloof in de mogelijkheid van een universele filosofie werd opgegeven.
Und so geschah es wirklich... houdt hij ons voor. Het filosofische ideaal mislukte,
de positivistische wetenschap boekte succes. De wetenschapper werd een
specialist. Slechts bij enkelingen maakte zich een gevoel van Versagen meester,
de grote massa liet het onberoerd. Omdat de filosofie in een crisis raakte,
moest echter vroeg of laat ook de wetenschap in een crisis raken, en dat gebeurde.
Alleen, de crisis werd niet begrepen, niet gezien. De wetenschap is
zich haar crisis niet bewust. De wetenschap floreert. De crisis betreft dan
ook niet de resultaten, maar veeleer de waarheidszin der wetenschap.
De crisis van de filosofie resulteert ook in een crisis van de Europese
mens, waaronder Husserl niet een bepaald mensentype verstaat, maar een
idee – de idee van een mensheid die zich wil laten leiden door de rede. De
strijd van de Europese mens is een strijd om de zin van de mens, niet als
toevallige verschijning, maar als eidos, als conceptuele gestalte, als Vernunftmenschheit
– een mensheid waarin de rede zich openbaart. Deze strijd is een
filosofische strijd tussen een filosofie die haar verheven opdracht wil handhaven
en een sceptische, defaitistische filosofie die haar heeft opgegeven.
Deze strijd bevindt zich thans in een kritieke fase. Het lot van de Europese
mens, van de mensheid wordt nu beslist. Alle betekenisaspecten van de
term crisis komen samen in dit kritieke moment. Alleen een strenge, normerende,
‘apodictische’ filosofie kan de beslissing brengen, aldus Husserl.
Dit vraagt om filosofen die bereid zijn zichzelf als functionarissen van de
mensheid te beschouwen (p. 17), verantwoordelijk willen zijn voor de erfenis
van het verleden en voor het toekomstige zijn van de mensheid. Deze
Berufenheit bepaalt de zijnswijze van de ware filosoof (p. 17).
Met andere woorden, ook crisis is voor Husserl geen empirisch begrip.
Het gaat niet om een feitelijke situatie, maar om een filosofisch construct,
het resultaat van eidetische reductie. De term crisis is een naam voor een
fundamentele grondstemming, voor een toestand van de subjectiviteit die
86