Boude bewoordingen

hulp van gekleurde, stollende vloeistoffen. Volgens de overlevering was zij
een begaafde tekenares, al bleven haar schetsen niet bewaard. In de Middeleeuwen
had de vrouw kennelijk nog toegang tot het medische ambt. De eerste
hindernissen werden in de zestiende eeuw geïntroduceerd. In de negentiende
eeuw werd het proces van uitsluiting voltooid. Geen enkele eeuw
geloofde zozeer in het verschil tussen man en vrouw als de negentiende, aldus
Van den Berg, terwijl de twintigste er juist toe neigt het verschil te ontkennen
(p. 221). Is dit verschil een realiteit, een historische constante, of een metabletische
variabele? Van den Berg beantwoordt deze vraag als fenomenoloog. De
vrouw heeft affiniteit met het binnen, de man met het buiten. De blik van de
vrouw hecht zich aan de oppervlakte der dingen, de blik van de man daarentegen
verstoort, randt aan. De man is een geboren anatoom, hij kijkt naar dingen,
vooral ook naar vrouwen, met een beschadigende blik. De vrouw op
haar beurt omhult zich, maar nooit geheel. Haar lichaam zoekt het oog. In dit
duel van blik en kleding is de kleding zowel verhullend als onthullend, zowel
accentuerend als camouflerend. Een cruciale rol in het duel tussen (vrouwelijke)
kleding en (mannelijke) blik is weggelegd voor één bepaald kledingstuk,
of beter gezegd voor een leemte in de kleding: het decolleté dat in de veertiende
eeuw, de eeuw van Mundinus, ontstaat. Het openen van het lichaam
en het ontstaan van het decolleté zijn coïnciderende voorvallen. Zij moeten dus
samenhangen, meent Van den Berg.
Om deze samenhang in te zien, opteert hij voor de methode van de inleving.
Om toegang te krijgen tot de samenhang tussen anatomie en kleding,
tussen snijzaal en decolleté, tracht hij zich in Mundinus’ situatie in te
leven. Van den Berg stelt zich de blik voor die de anatoom en zijn assistente
wisselden en concludeert dat de nieuwe blik van Mundinus het decolleté
deed ontstaan en dat Alessandra tot de eerste generatie vrouwen behoorde
die een decolleté ging dragen (p. 232). Uiteindelijk zou deze manier van
zien vrouwen de toegang tot het medisch ambt versperren. Door de nieuwe
manier van zien vormden zich twee nieuwe lichamen: een open en een
gesloten lichaam. Het open lichaam was het geprepareerde, anatomische
lichaam. Het gesloten lichaam was het nieuwe lichaam van de vrouw, dat
door Thomas à Kempis zou worden afgewezen. De dode kreeg een nieuw
lichaam door het mes, de vrouw kreeg een nieuw lichaam door de blik.
Het uiteengaan van het anatomische (open) en het geliefde (gesloten)
lichaam maakte, dat het medisch beroep ongeschikt werd voor de vrouw.
Een zich inlevende, imaginerende werkwijze moet de geschiedenis tot leven
wekken. Eigen anekdotische reminiscenties vormen daarbij het vertrekpunt.
Van den Berg vertelt hoe hij zelf de twee lichamen, het open en
het gesloten lichaam, die in de dertiende eeuw nog volkomen nieuw waren,
voor het eerst zag tijdens zijn studietijd, bij een mede-studente in de
snijzaal, waar jonge mannen en vrouwen, gebogen over een lijk, naast el-
108