Boude bewoordingen

wordt zelf hoogleraar. Die Traumdeutung is Freuds verwerking van de dood
van zijn vader in 1897. ‘Dieses Buch,’ schreef hij, ‘erwies sich mir als ein
Stück meiner Selbst-Analyse, als meine Reaktion auf den Tod meines Vaters’
(Jones 1961). Vanaf dat moment gaat hij zijn zelfanalyse serieus ter
hand nemen: ‘Casual analyses became a regular procedure,’ aldus Jones (p.
280). Bij Heidegger is het de moeder die overlijdt op het moment dat Sein
und Zeit verschijnt. De dood van de biografische, of het emeritaat van de
intellectuele vader dwingt de betrokkenen als het ware tot intellectuele
onafhankelijkheid, zet hen ertoe aan een eigen project te ontwikkelen dat
gestalte krijgt in een succesvol en vernieuwend boek.
Wie het werk van een vooraanstaande filosoof of geesteswetenschapper
bestudeert, doet er kortom verstandig aan op het veertigste levensjaar te
letten. Er zijn belangrijke uitzonderingen. Immanuel Kant (*1724) publiceerde
zijn Kritik der reinen Vernunft in 1781 en Charles Darwin (*1809)
publiceerde The origin of species in 1859. Hun boeken verschenen echter
extreem laat. Ze hadden er extreem lang aan gewerkt. De Phänomenologie
des Geistes van Hegel (*1770) daarentegen kwam in grote haast tot stand en
verscheen – betrekkelijk vroeg – in 1807. Jacques Lacan (*1901) beantwoordt
al helemaal niet aan de regel, zijn publicaties werden door anderen
bezorgd. Publiceren was voor hem een onmogelijke opgave.
Robert Merton (1973) heeft onderzoek verricht naar de samenhang tussen
leeftijd en productiviteit. Exacte wetenschappers ’pieken’ op betrekkelijk
jonge leeftijd. Beoefenaars van disciplines die in methodologisch opzicht
minder ‘gecodificeerd’ zijn, zoals de filosofie, bereiken hun top pas wanneer
ze voldoende ervaring en eruditie hebben opgedaan. ‘Veertig jaar’ is
echter ook een metabletisch getal, zoals we eerder zagen. De gevolgen van
belangrijke, maar in eerste instantie onopvallende gebeurtenissen manifesteren
zich na een periode van veertig jaar (Van den Berg 1977). In Leven in
meervoud bijvoorbeeld gaat Van den Berg (1958) in op gebeurtenissen die
veertig jaar na het ‘metabletische jaar’ 1740 plaatsvinden. Hij schrijft dan:
Opnieuw veertig jaar... Veertig jaar! Die periode heeft betekenis,
doch daaraan hier geen aandacht. (p. 306)
Met Metabletica uit 1956 neemt Van den Berg afscheid van de traditionele,
‘Utrechtse’ fenomenologie. Hoewel hij in belangrijke opzichten trouw blijft
aan de fenomenologische principes, schuift hij met zijn synchroniciteitsbeginsel
op in de richting van het structuralisme – een koerswijziging waarop
we in Hoofdstuk 8 nog nader zullen ingaan. Ook de stilistische afstand tussen
de (aanvankelijke ook door Van den Berg beoefende) deftige stijl van Buytendijk
cum sui en de directe, soms zelfs provocerende stijl van de latere, me-
153