Boude bewoordingen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
esteed’ (p. 9). De ontdekkingen markeren belangrijke momenten in de<br />
geschiedenis. De thermodynamica als wetenschap was mogelijk omdat de<br />
dingen in hun wezen veranderden.<br />
Benjamin Thompson werd in 1753 in Amerika geboren, maar omdat<br />
hij tijdens de onafhankelijkheidsoorlog de zijde van de Engelsen koos zag<br />
hij zich gedwongen te emigreren. Hij kwam in Beieren terecht, waar hij<br />
de armoede bestreed door massamaaltijden te organiseren en goedkoop<br />
brood te laten bakken. Als Minister van Oorlog hield hij toezicht op de<br />
artilleriewerkplaats, waar hij vaststelde dat bij het boren van de schietbuis<br />
in een loop het metaal zeer warm werd. Hij wist een getalsmatige verhouding<br />
tussen arbeid en warmte op te stellen. Zijn ontdekking wekte weinig<br />
verbazing. Dat door wrijving warmte ontstaat, weet immers iedereen die<br />
weleens in zijn handen wrijft – het is een oerervaring, aldus Van den Berg.<br />
Wat had Rumford dan precies ontdekt? Alleen de metabletica kan dergelijke<br />
vragen beantwoorden, meent Van den Berg. Wanneer een evidentie<br />
plotseling voorwerp van verbazing, van ontdekking wordt, dan is dat voor<br />
de metableticus een signaal dat er met de dingen iets gebeurd moet zijn.<br />
Wat was er gebeurd met het metaal en met het brood van Rumford?<br />
Om hierin inzicht te krijgen stelt de metableticus de bekende vraag:<br />
Wat gebeurde er op dat moment nog meer? De ontdekking van Rumford<br />
viel samen met de Franse Revolutie, die gelijkheid nastreefde, aldus Van<br />
den Berg. In 1789, het jaar van de val van de Bastille, verscheen Lavoisiers<br />
Traité élémentaire de chimie. De oude elementen, met hun humane, intieme,<br />
vertrouwde eigenschappen, maakten plaats voor nieuwe, abstracte, geneutraliseerde,<br />
betekenisloze elementen. Alle dingen waren voortaan uit gelijke<br />
ingrediënten opgebouwd. Tot op dat moment was water uit de Donau<br />
ongelijk geweest aan water uit de Seine, brood uit de ene landstreek ongelijk<br />
aan brood uit een andere landstreek, maar nu is alle water H2O en is<br />
alle brood in principe uit dezelfde ingrediënten (koolhydraten, vitaminen,<br />
water) samengesteld. Deze verandering maakte Rumfords goedkope, massale,<br />
uit geprefabriceerde ingrediënten samengestelde maaltijden mogelijk.<br />
Een van de eerste maatregelen van de Franse Revolutie bestond erin de<br />
gilden te verbieden: beroepsgenootschappen die kwaliteit wilden garanderen<br />
door concurrentie uit te bannen. Door dit verbod veranderde het<br />
brood radicaal van karakter, aldus Van den Berg, het onderging een transsubstantiatie.<br />
De ‘maatschappelijke structuur’ van brood veranderde. Wie<br />
tegenwoordig naar de warme bakker gaat, is welbeschouwd een anti-revolutionair.<br />
In 1798 vond in het revolutionaire Parijs de eerste nationale tentoonstelling<br />
plaats van producten van bevrijde arbeid. Het nieuwe, in metafysisch<br />
opzicht veranderde brood nam daarbij een vooraanstaande plaats in.<br />
Wie dit alles niet gelooft, aldus Van den Berg, doet er goed aan Marx<br />
nog eens te lezen. Hij legt namelijk uit dat fabrieksbrood, in tegenstelling<br />
193