Boude bewoordingen

Hoofdstuk 3
Harteneeuw
§ 1 Terug naar het begin
In 1959 verschijnt het eerste deel van Het menselijk lichaam met als titel Het
geopende lichaam. Het tweede deel zal in 1961 verschijnen onder de titel Het
verlaten lichaam. Het eerste hoofdstuk van het eerste deel werd in Hoofdstuk
1 besproken. Het acute onbehagen van artsen met het ‘lichamelijk bestaan
thans’ riep de vraag op naar de ‘metabletische aard’, de veranderlijkheid
van het lichaam zelf (p. 11). Het principe van de veranderlijkheid zegt dat
het lichaam een geschiedenis heeft en in de loop der tijd drastische veranderingen
doormaakte. Om de actuele crisis te begrijpen moeten we terugkeren
naar het begin van de moderne geneeskunde, het oorspronkelijke
initiatief: de eerste opening van het lichaam. In deze aanvang ligt de latere
geschiedenis, inclusief de actuele crisissituatie, besloten.
Zoals Galileï door Husserl als de initiator van de moderne fysica wordt
opgevoerd, zo begint de moderne geneeskunde volgens Van den Berg bij
William Harvey, die in 1628 de bloedsomloop ontdekte. Hij is de initiator,
de vader van de moderne geneeskunde. Zijn ontdekking vormde het begin
van een nieuwe wetenschap: de fysiologie. Husserls terugblik bleef een
idealiserende reconstructie. Hij trok zich meteen weer uit het historische
onderzoek terug, weigerde de bronnen hardop te raadplegen. Galileï komt
nergens aan het woord. Hij wordt met nadruk genoemd, maar is in feite
absent. Geen enkel citaat, geen enkele bronvermelding, niets. Husserls onderzoek
is geen geschiedschrijving maar een eidetische reductie, een Wesensschau.
Hij is niet in de details geïnteresseerd. Bij Van den Berg ligt dat
anders. Hij leest Harvey hardop en schept er behagen in hem te citeren.
Harvey’s boek draagt de titel Exercitatio anatomica de motu cordis et sanguinis
in animalibus. De term anatomica wekt verbazing, want de wetenschap
die Harvey in dit boek introduceert is de fysiologie. Blijkbaar wist hij op
het moment van publicatie nog niet welke wetenschap hij beoefende. Hij
was zich nog niet bewust van de betekenis van zijn initiatief, van de episte-
99