Boude bewoordingen

een andere ‘leerling’ van Van den Berg, spelen illustraties een belangrijke
rol. In navolging van Van den Berg stelt Claes (1980, 1994) dat de mens
niet op een constante wijze in de wereld aanwezig is, maar dat zich in de
geschiedenis momenten laten aanwijzen waarop de mens op een andere
wijze bij zichzelf en de dingen is dan voorheen, momenten waarop het
menselijke bestaan nieuwe dimensies verwerft of oude verliest (p. 22). Hij
bespreekt highlights uit de cultuurgeschiedenis die ook bij Van den Berg
veel aandacht krijgen en zijn studies bevatten Vandenbergiaanse anekdotes,
zoals de beschrijving van het onderzoek van Volta op het Lago Maggiore,
met vonken en moerasgas, een wetenschappelijk voorval dat wordt
teruggeplaatst in zijn context of discovery, niet alleen door aandacht te schenken
aan het landschappelijke aspect, maar ook door in te gaan op Napoleons
interesse voor Volta’s vindingen en op het toenmalige maatschappelijke
probleem van de mal’aria (Italiaans voor slechte lucht). Andere
voorbeelden van auteurs die zich door Van den Berg lieten inspireren zijn
Pelckmans (1987) en Vanneste (1988).
Terugblikkend kunnen we binnen de Van den Berg-literatuur een aantal
subgenres onderscheiden. Om te beginnen zijn er teksten die zich ten
doel stellen de metabletische methode te reconstrueren. Zij richten zich
doorgaans op het vroege werk, met name de periode tussen 1956 en 1971.
Daarnaast zijn er teksten die zich ten doel stellen een specifieke bijdrage te
leveren aan metabletisch onderzoek. En ten slotte zijn er teksten (vooral
bundels) die zich ten doel stellen Van den Bergs werk kritisch of sympathiserend
te beoordelen. Een studie die het oeuvre van Van den Berg in zijn
geheel bespreekt, beoordeelt en in een bredere context situeert ontbreekt.
In die leemte wil deze monografie voorzien, en dat is geen geringe opgave:
‘An exhaustive review of his work will require a fairly long book on its
own’ (Kruger 1984, p. xiii).
§ 5 Opzet van de studie
Het oogmerk van deze studie is drieledig. In de eerste plaats betreft het een
beschrijvende of reconstruerende ‘anatomie’ van Van den Bergs oeuvre.
Hoewel traditioneel-fenomenologische publicaties uit de periode vóór
1956 wel aan de orde zullen komen, ligt de nadruk op het metabletische
werk. De methodologische vraag ‘Wat is metabletica?’ komt daarbij uitvoerig
aan de orde. In de tweede plaats betreft het een beoordeling van het
werk. In hoeverre is metabletica een legitieme vorm van filosofiebeoefening?
Wat is de relatie tussen historisch onderzoek en actualiteitskritiek? In
de derde plaats betreft het een ‘vergelijkende anatomie’, een situering van
het werk in de context van een belangrijke intellectuele beweging die bij
36