Boude bewoordingen

plaats van het concrete beeld, het voorbeeld, treedt het woord (het psychologische
advies) of het getal (de testuitslag). We hebben concepten en getallen
nodig om onze keuzen te legaliseren. Ook het huwelijk is onzichtbaar.
Seksualiteit wordt gekenmerkt door radicale afzondering. Er zijn empirische
studies nodig om zicht te krijgen op seksueel gedrag. Vroeger was het
kind getuige van seksueel contact, minstens auditief, schrijft Van den Berg.
Het kind van nu ziet en hoort vrijwel niets. De seksualiteit is absent en ook
dit bestendigt het kinderlijke van het kind.
Deze verandering wordt door Van den Berg niet in neutrale termen
beschreven, maar als een verlies. Hij geeft te kennen dat hij de toekomst van
de test, van het legaliserende getal, ‘niet wenst te betreden’ (p. 51). Ondanks
deze ‘verzuchting’ beseft hij, dat ook hij deel heeft aan dit heden, dat
ook hijzelf in zijn beroepsuitoefening en seksualiteit voor zijn eigen kinderen
onzichtbaar is. Ook hij bestendigt de kinderlijkheid van zijn eigen kinderen.
Vijftien jaar later zal hij in het boek ’s Morgens jagen, ’s middags vissen
(1971) een foto publiceren die hij van zijn eigen kinderen maakte, spelend
in de achtertuin, met als commentaar dat kinderen nog nooit zo infantiel
waren als nu. Op foto’s uit de negentiende eeuw kijken kinderen ons met
een ernstig en bedrukt uiterlijk aan, aldus Van den Berg. Daar bestond destijds
ook alle reden toe. Het kind participeerde in de wereld van de arbeid.
Ook op foto’s uit het begin van de twintigste eeuw lachen kinderen bijna
nooit. Nu kinderen niet meer weten wat een fabriek is, tonen kinderfoto’s
vrijwel altijd lachende gezichten. Ze bezitten een eigen, arbeidsvreemd
domein dat er vroeger niet was. Dit maakt de puberteit noodzakelijk. De
eerste monografieën over dit onderwerp dateren van rond 1900 – daarvóór
bestond de puberteit niet of nauwelijks. Naarmate de volwassen wereld
ontoegankelijker, gedistantieerder wordt, wordt ook de volwassenwording
gecompliceerder, en worden kinderen kinderlijker. De samenleving
stelt het moment waarop zij haar fiat voor toetreding tot de maatschappelijke
orde geeft steeds langer uit. De volwassen wereld blijft voor kinderen
lange tijd onbegrijpelijk – een andere werkelijkheid. Het kind leeft in ballingschap.
Halverwege de twintigste eeuw is de afstand zo groot geworden
dat psychologisch advies gewenst is om de moeizame kloof tussen beide
werelden te overbruggen. De psychologie tracht het intuïtieve handelen
van ouders op deskundige wijze, aan de hand van metingen en testuitslagen,
te corrigeren.
Metabletica is geen geschiedschrijving in de gebruikelijke zin. Het gaat
om een reconstructie in verhaalvorm die zich op een beperkt aantal documenten
richt: passages die het contrast tussen heden en verleden maximaliseren.
Vroeger was seksualiteit aanwezig, nu afwezig. Vroeger was seksualiteit
zichtbaar, nu onzichtbaar. Vroeger waren kind en puber afwezig, nu
nadrukkelijk aanwezig. De werkwijze maximaliseert het contrast. Slechts die
70