Boude bewoordingen

esseerd; (3) De metabletica bestudeert de fenomenen vanuit het postulaat
van de veranderlijkheid (zij is historische fenomenologie).
Aan deze fundamentele principes voegt Van den Berg nog drie methodologische
aanwijzingen (‘praktische principes’) toe. Eerste aanwijzing: de
metabletica is niet geïnteresseerd in de velen, de volgelingen, de epigonen
(zoals de socioloog), maar in de enkeling, de initiatiefnemer. Niet het massaal
gedeelde inzicht is van belang, maar het inzicht van de pionier. Zodra
velen zich een bepaalde ontdekking eigen maken, is zij metabletisch gezien
geantiqueerd, aldus Van den Berg. Wanneer een gedachte populair
wordt, behoort zij al tot het verleden (1977, p. 186). Voor een metabletische
geschiedschrijving is de eerste publicatie de belangrijkste (1973, p. 32).
Metabletica is in het beginmoment, het beslissende voorval geïnteresseerd,
niet in de routine, de grootschalige, geaccepteerde, anonieme praktijken.
De unieke voorvallen, de beginmomenten zijn bij enkelingen, initiatiefnemers
te vinden, zoals Galileï, Newton of Freud. De velen zijn te laat, aldus
Van den Berg. De sociologie is in de grootschalige gevolgen van dergelijke
initiatieven geïnteresseerd, in de psychoanalyse of de experimentele natuurkunde
als praktijk, de metabletica enkel in het unieke voorval zelf.
Wat metabletisch telt is in elke verandering het initiatief (1977, p. 26).
Wordt de noviteit genormaliseerd, dan is zij metabletisch niet langer interessant.
Metabletica heeft een obsessie voor het begin: de lichtstraal van
Newton, de talking cure van Anna O, de eerste verwijzing naar de puberteit
bij Rousseau. De metabletica is geïnteresseerd in het trauma, niet in de
Durcharbeitung. Zij is het tegendeel van kwantificerende sociologie.
Tweede aanwijzing: de aanvang moet beklemtoond worden. De metabletica
beschouwt de betreffende situatie vanuit het heden en is beter in
staat de betekenis ervan te beseffen dan de betrokken auteur of onderzoeker
zelf. ’Woorden die voor het eerst gebruikt worden, gedragen zich als
cursief gedrukt en moeten ook zo worden gelezen, ook als de auteur ze in
een onbeduidende noot onderbracht’ (1968, p. 109). De metableticus begrijpt
de betekenis van het woord, het citaat, de situatie beter dan de betrokkenen
zelf. Latere ontwikkelingen onderstrepen de betekenis van het
oorspronkelijke initiatief.
Derde aanwijzing: het principe van gelijktijdigheid. Voor metabletisch
onderzoek is het van belang steeds na te gaan of een ontdekking die officieel
op naam staat van één onderzoeker, niet ook door anderen, min of
meer gelijktijdig, werd gedaan. Voor de geschiedschrijving van de wetenschap
vormt gelijktijdigheid een probleem, aldus Van den Berg. Men wil
een ontdekking met één naam verbinden. De metabletica daarentegen cursiveert,
beklemtoont, zoekt gelijktijdigheid. Op het moment dat het onbewuste
ontstaat, zal het door verschillende waarnemers, min of meer onafhankelijk
van elkaar, worden waargenomen. Veranderingen aan de objectzijde
95