Boude bewoordingen

Het christendom bracht een anti-seksuele omwenteling teweeg in een hyperseksuele
wereld. Wie voortaan kinderen verwekte, continueerde het
jammerlijke bestaan van de sterfelijke mens. Beter was het, van geslachtelijkheid
te abstineren met het oog op het koninkrijk der hemelen. De moderne
pornografie, beginnend bij de modi uit 1524, is niet vóór geslachtelijkheid,
aldus Van den Berg, maar tégen abstinentie. Zij is christendom in
het negatief.
Het avondmaal staat in het christendom centraal, aldus Van den Berg.
Niet alleen Missen, ook concilies hebben de structuur van een maaltijd.
Men komt in een van de wereld afgezonderd gebouw bijeen om gezamenlijk
de maaltijd te genieten. Excommunicatie wil zeggen: uitsluiting van
het gezamenlijke maal. De dogma’s die men tijdens concilies formuleerde
werden in de loop der eeuwen steeds onbijbelser en fantastischer. En het
ene dogma riep vanzelf het daaropvolgende, logisch onontkoombare dogma
op. Het eerste dogma, dat in 325 vaststelde dat de Zoon van dezelfde
substantie is als de Vader, maakte een dogma met betrekking tot diens relatie
tot Maria onontkoombaar. Het dogma van Maria’s lichamelijke tenhemelopneming
uit 1950 is, voorlopig althans, het laatste in een bizarre reeks,
het product van – volstrekt onbijbelse – speculatie, aldus Van den Berg. In
een recent interview komt Van den Berg (2001b) overigens op deze devaluatie
van het dogma terug. Het dogma is ‘een poging het essentiële te verwoorden’.
Het resultaat roept weliswaar een glimlach op, maar kan niet
worden afgedaan als absurd. De anti-dogmatische theoloog Kuitert wordt
in het voorbijgaan voor hooligan uitgemaakt.
Het is Van den Berg om de verticaliteit als dimensie van het bestaan te
doen – het tegendeel van nivellering. Het summum van verticaliteit is de
handeling die het hoogtepunt vormt van een traditionele katholieke mis: de
elevatie. Over de woorden Dit is mijn lichaam is zeldzaam veel geschreven.
Toch is de verandering van brood in vlees een dagelijkse gebeurtenis die wij
stofwisseling noemen. Op concilies werden de eenvoudige woorden ‘Dit is
mijn lichaam’ vervangen door het begrip transsubstantiatie. De fysieke eigenschappen
van het brood veranderen niet, de metafysische eigenschappen
daarentegen wel. Van eenvoudige woorden, van een eenvoudig gebaar,
werd een metafysische krachttoer gemaakt. Om het ongeloof weg te nemen,
gebruikte men brood waaraan de eigenschappen van dagelijks brood – de
kleur, geur en smaak van brood – zoveel mogelijk waren ontnomen. Zo
ontstond de hostie, de ouwel. Dat wil zeggen, om de ongeloofwaardigheid
van de transsubstantiatie te verkleinen werd het brood veranderd, gedenatureerd.
Het werd ‘ontbrood’, aldus Van den Berg – smetteloos wit en mathematisch
rond gemaakt. De hand die de hostie aanreikte mocht geen vrouw
aanraken. Het brood op het altaar was zo min mogelijk brood, de mens achter
het altaar zo min mogelijk mens. ‘Ontwerkelijking’, aan beide kanten
279