Boude bewoordingen

genodigd hun ervaringen te seksualiseren. De situatie spoort hen ertoe aan
hun seksualiteit op een freudiaanse wijze te beleven. Als de psychoanalyse
aan populariteit wint, zal werkelijke seks echter steeds meer gaan lijken op
datgene wat Freud beschrijft.
Vervolgens concentreert Van den Berg zich op de Maria-figuur. Hij
ontwaart een mariologische curve waarin metabletische jaartallen de buigpunten
vormen. De belangstelling voor Maria begint rond het jaar 1000 met
het feest van de ontvangenis. Kort na 1130 ontstaat het feest van de onbevlekte
ontvangenis. In de tijd van Thomas à Kempis vertoont de Maria-curve
een daling, maar na 1540 volgt hernieuwde belangstelling. Een nieuw
hoogtepunt vormt 1740, wanneer Alphonsus van Liguori zijn Glorie di
Maria publiceert. En in 1950, wanneer Le Corbusier zijn kapel Notre-
Dame-du-Haut bij Belfort bouwt, wordt het dogma van de lichamelijke
tenhemelopneming afgekondigd. Ook nu gaan meetkunde en spiritualiteit
‘in gesloten gelid door de tijd’ (p. 384), al gaat de meetkunde voorop. De
neostijl is iets later dan de niet-euclidische meetkunde, het Romaans net
iets later dan het werk van Gerbert, de fabriekshalstijl net iets later dan Einsteins
publicatie. Het buiten is het primordium, het binnen volgt.
Van den Berg, zo lijkt het, heeft zijn doel bereikt. Zijn overzicht vertoont
echter hiaten. Waar staat Newton in dit overzicht? Wat is de metabletische
betekenis van de jaren 1665 en 1666 waarin hij zijn grote ontdekkingen
doet? Om die vraag te beantwoorden, aldus Van den Berg, moeten
we metabletisch te werk gaan en onszelf de vraag stellen wat er in die jaren
gebeurde. Oliva, de generaal der jezuïeten, gaf in 1667 opdracht het plafond
van de Gesù te verluchtigen met een schildering die een illusoire,
open, roerige, overbevolkte, onrustige hemel toonde. Niet lang daarna, in
1669, spoorde de Lutherse predikant Spener zijn toehoorders aan om met
vrienden op zondagen samen te komen en een godvruchtig boek te lezen
– het begin van het piëtisme. Andere synchrone feiten, die op het eerste
gezicht voor zijn project buitengewoon bruikbaar lijken, worden niet vermeld,
zoals de baanbrekende wijze waarop Johannes Vermeer in 1665 en
1666 het perspectief toepaste. De burgerlijke woningen die hij vereeuwigde
ademen een contemplatieve, zondagse stilte. Van den Bergs inspiratie
laat het plotseling afweten, zo lijkt het. Metabletica van de materie is echter
niet ten einde. De auteur wenst zijn thema uitputtend te behandelen.
Toch verandert er iets. Tot hier was Metabletica van de materie een betrekkelijk
overzichtelijk boek, maar de uiteenzettingen die nu volgen missen precisie.
Het is alsof de auteur in tijdnood raakt. In moeizame, wanordelijke
pagina’s wil Van den Berg nieuwe synchronismen opsporen tussen nieteuclidische
meetkunde en moderne spiritualiteit. Riemann presenteert
zijn niet-euclidische meetkunde op 10 juni 1854 – op 8 december van dat
jaar wordt het dogma van de onbevlekte ontvangenis afgekondigd. Klein
249