Boude bewoordingen

heidsvoorwaarden van wetenschappelijke kennis, verkiezen de meest
vooraanstaande filosofen uit deze periode (Marx, Kierkegaard, Nietzsche)
het buiten-universitaire Exil. De filosofie als Eerste Wetenschap, als totaal- of
oerwetenschap, als wetenschap van het geheel van het zijnde (ten opzichte
waarvan de andere wetenschappen slechts partiële inzichten nastreven) is in
diskrediet geraakt. Dit is de context waarin de fenomenologie verschijnt.
Zij wil de klassieke pretentie van de filosofie om Eerste Wetenschap te zijn
in ere te herstellen, maar dan door haar te verwetenschappelijken, door van
de filosofie een strenge, methodische wetenschap te maken. Zij bepleit een
terugkeer naar de fenomenen, een rigoureuze eliminatie van vooroordelen,
een zuivering van het bewustzijn.
Franz Brentano meent dat de filosofie wetenschappelijk moet worden
door van de natuurwetenschap te leren, maar er blijven belangrijke verschillen
bestaan. De fenomenologie kent een geheel eigen type van ervaring,
namelijk intuïtie: onmiddellijke, zuivere ervaring, Anschauung. Zij
analyseert de fundamentele structuur van de ervaring aan de hand van zorgvuldig
geselecteerde, typische, gezuiverde, geïdealiseerde ervaringen. Een
inductieve, empirisch-wetenschappelijke bewerking van ervaringen heeft
pas zin wanneer eerst de basale structuur van de betreffende ervaring is verhelderd.
De fenomenologie beschouwt zichzelf als een eerste, onontbeerlijke
fase in elke vorm van wetenschappelijk onderzoek. Alle onderzoekers
zouden zichzelf de vraag moeten stellen wat de basale, elementaire structuur
is van de fenomenen die zij onderzoeken alvorens meer specifieke
onderzoeksvragen te formuleren. Dat alles wat kleur heeft ook uitgebreid
is, is een voorbeeld van een intuïtie die we niet aan concrete ervaringen
ontlenen (‘inductief’), maar die we als het ware onmiddellijk inzien (‘intuïtief’).
Ook ervaringen van goed en kwaad zijn uiteindelijk tot elementaire,
onmiddellijk evidente intuïties te herleiden, aldus Brentano.
Voor de psychologie, die op dat moment bezig is een empirisch-experimentele
wetenschap te worden, heeft Brentano bijzonder veel interesse. In
zijn onderzoek naar de fundamenten van een wetenschappelijke psychologie
komt Brentano een structureel element van psychische ervaring op het
spoor dat voor de verdere ontwikkeling van de fenomenologie beslissend
zal blijken, namelijk intentionaliteit. Wanneer wij ons afvragen wat het verschil
tussen psychische en fysische fenomenen is, aldus Brentano, dan antwoordt
de traditionele psychologie dat het fysische, in tegenstelling tot het
psychische, gekenmerkt wordt door uitgebreidheid en via extraspectie
wordt waargenomen, het psychische daarentegen via introspectie. Deze
antwoorden acht Brentano niet bevredigend. Geluid is een fysisch fenomeen,
maar niet uitgebreid, althans niet in de zin waarin materie dat is, terwijl
waarnemen extraspectie is. Volgens Brentano worden psychische fenomenen
(zoals waarneming) gekenmerkt door betrokkenheid op, gerichtheid
80