Boude bewoordingen

teert. Een wending lijkt echter in het verschiet te liggen. We hebben een
kritiek punt bereikt. De dingen zouden een keer kunnen nemen, maar de
wetenschappen zelf zullen deze wending niet kunnen bewerkstelligen. Om
een wending ten goede te realiseren zullen wetenschappers fenomenologen
moeten worden, moeten terugkeren naar het moment waarop de crisis is
ontstaan, naar de Anfang – het moment waarop grote gestalten, grondvesters
van het weten, de nieuwe, ogenschijnlijk zo succesvolle wetenschap
initieerden die wel in een crisis moest raken. Voor de fysica was dat Galileï:
Gehen wir aber auf Galilei zurück... Halten wir uns nun rein an die
Galileische Motivation, als wie sie für die neuerartige Idee der Physik
faktisch urstiftend war, so müssen wir uns die Befremdlichkeit klar
machen, die in der damaligen Situation in seinem Grundgedanken
lag... (p. 38)
§ 8 De grondgedachte van de moderne fysica
De nieuwe wetenschap die Galileï initieerde, aldus Husserl, werd door een
nieuwe grondgedachte, een nieuwe vooronderstelling, een nieuwe evidentie,
een nieuwe Selbstverständlichkeit gemotiveerd. Willen we de crisis
waarin de fysica geraakte begrijpen, dan is een bezinning op deze grondgedachte
onontbeerlijk. Zij luidt dat de natuur mathematiseerbaar is, dat wiskunde
op natuurlijke fenomenen toepasbaar is. Om de betekenis hiervan
te verhelderen, aldus Husserl, moeten we niet afgaan op wat Galileï als
concreet individu bewust voor ogen stond toen hij deze gedachte introduceerde,
noch op de verantwoording die hij zelf expliciet verschafte. Veeleer
moeten we die betekenis reconstrueren aan de hand van datgene wat
impliciet in zijn natuuropvatting besloten lag: de verborgen vooronderstelling
van zijn fysica (p. 23). Anders gezegd, wij moeten proberen Galileï beter te
begrijpen dan hij zichzelf begreep. Dit verklaart het ontbreken van verwijzingen,
van discoursanalyse in Husserls betoog. Het gaat niet om Galileï als
auteur of als experimentator. Hij een gestalte, prototype. Het gaat om zijn
natuurbeeld, om het Leitbild dat door toedoen van Galileï zijn intrede doet.
Wat was de essentie van Galileï’s gedachte? De dingen die wij in onze
concrete wereld ontwaren, aldus Husserl, worden gekenmerkt door ‘gradualiteit’.
Wij nemen geen perfecte driehoeken, vierkanten of cirkels
waar, hoogstens objecten waarin zich de omtrek van ideale geometrische
figuren bij benadering lijkt af te tekenen. Met behulp van technieken zoals
schatten of bijschaven proberen we de concrete dingen weliswaar zoveel
mogelijk aan te passen aan dit geometrische ideaal, maar de ideale modellen
zelf blijven grensgestalten – Limes-Gestalten. Zij vormen een onbereik-
88