Boude bewoordingen

zelfgebakken brood, festgeronnene Arbeitszeit is, dat fabrieksbrood menselijke
relaties (namelijk tussen bezitters en arbeiders) concretiseert. Het fabrieksbrood
is meer dan brood alleen, het is een Ware geworden. Wordt dit brood
gekocht, dan ondergaat het opnieuw een metafysische verandering, aldus
Marx. Handelswaar wordt dan weer gebruikswaar, etenswaar, en houdt op
de belichaming van arbeidstijd en van arbeidsverhoudingen te zijn. De structuur
van het metaal dat Rumford inspecteerde, was op dezelfde manier veranderd.
Het was bovendien geen toeval dat Rumford zijn wet in een wapenarsenaal
ontdekte, aldus Van den Berg, want voor het stalen kanon zou in
de ophanden zijnde nieuwe tijd een grote rol zijn weggelegd.
De metabletica onderscheidt zich van de fenomenologie, aldus Van den
Berg, door niet alleen de waarneming van de dingen te beschrijven, maar
ook de vraag te stellen wat de dingen in werkelijkheid zijn. Het wetenschappelijke
antwoord op deze vraag bevredigt niet. Als we onszelf de
vraag stellen wat een berg is, of preciezer nog, als we onszelf afvragen wat
de Sainte Victoire is, dan zal een wetenschapper misschien antwoorden dat
deze berg bestaat uit een gesteente dat opvallend veel bauxiet (Al3O3) bevat.
Wat Cézanne zag toen hij de Sainte Victoire schilderde, aldus Van den
Berg, was echter iets anders dan Al3O3. De metableticus is (in tegenstelling
tot de klassieke fenomenoloog) in de metafysische structuur van dingen, van
hout en brood, geïnteresseerd. Hij ontdekt dat dingen een dubbele structuur
hebben. De Sainte Victoire is de menselijke, betekenisvolle berg die Cézanne
schilderde (‘eerste structuur’), maar ook het gesteente dat zich in chemische
termen laat beschrijven (‘tweede structuur’).
Rumfords wet werd herontdekt door Julius Robert Mayer in 1840. Hij
stelde vast dat harde wind de temperatuur van zeewater doet stijgen en
publiceerde zijn bevindingen in 1842. Metabletisch beschouwd is dit opmerkelijk,
aldus Van den Berg. Iedereen weet dat we het warm krijgen
door in onze handen te wrijven. Iedereen weet dat water dat verhit wordt,
gaat bewegen. Waarom moest dit dan ontdekt worden, tot tweemaal toe?
Om dit in te zien moeten we onszelf de vraag stellen wat er in die tijd nog
meer gebeurde. In 1840 verscheen een boek van Proudhon getiteld Wat is
eigendom? Het antwoord luidde: diefstal. In 1843 schreef Marx, als redacteur
van de Rheinische Zeitung, een reeks artikelen over houtdiefstal. Eeuwenlang
had de eenvoudige man het recht gehad hout voor eigen gebruik
te kappen, maar door de opkomst van de machine was hout een schaars
goed geworden. De houthakker was nu een dief geworden. De industrie,
aldus Van den Berg, veranderde de aard van hout. Haard-hout werd industrie-hout.
Er voltrok zich een metafysische verandering in de ‘eerste structuur’
van hout (p. 34). Van den Berg gebruikt voor deze verandering de
aanduiding transsubstantiatie (p. 35). De door Marx beschreven gedaanteverandering
manifesteerde zich in vrijwel alle dingen. Nogal wat hoofd-
194