Boude bewoordingen

om, terwijl Van den Berg door praktiserend psychiater Mooij met een zekere
sympathie wordt gelezen, is het oordeel van academici zoals Pranger,
Van Hoorn en Van Belzen overwegend negatief. Mooij leest hem in zekere
zin van binnenuit, en Van den Berg is het type auteur dat zich bij voorkeur
tot ‘verwante geesten’ richt. De academici daarentegen zijn eenstemmig
geneigd de metabletica te verwerpen. Daarin tekent zich een herhaling
af van het zojuist geschetste patroon en dat geldt evenzeer voor de reactie
van Van den Berg zelf, die ook ditmaal ervan afzag zich rechtstreeks in de
discussie over zijn werk te mengen. Van Belzen schrijft: ‘Zo is Van den
Berg dan toch een keer bij zijn “critici” op bezoek geweest... Van de hem
geboden mogelijkheid om een afsluitend hoofdstuk met weerwoord, uitleg
of toelichting te schrijven, heeft Van den Berg echter geen gebruik willen
maken. Hij was al weer te zeer bezig met een volgend boek’ (p. 9). Tot zover
enkele critici.
Sommige sympathiserende teksten stellen zich ten doel de metabletische
methode te reconstrueren. Tot dit teksttype kan het proefschrift De metabletische
methode van Parabirsing (1974) worden gerekend. Toen in 1956
Metabletica verscheen, aldus de auteur, werd door critici bezwaar gemaakt
tegen het ontbreken van een methodologische verantwoording. Zij werd
door Van den Berg herhaaldelijk in het vooruitzicht gesteld, maar hoewel
hij gedurende de daaropvolgende jaren buitengewoon productief was en
omvangrijke metabletische studies publiceerde, duurde het tot 1968 voordat
hij zijn belofte waarmaakte. In Metabletica van de materie zette Van den
Berg in dat jaar zijn methodologische principes uiteen, maar hij deed dat
nogal bondig. Parabirsing probeert tot een meer uitvoerige omschrijving te
komen op basis van de metabletische studies die tussen 1956 en 1968 verschenen.
Op die manier wil hij ‘beroep aantekenen’ tegen het oordeel van
critici dat de metabletica een privé-wetenschap zou zijn. In zijn Ten Geleide
bij het boek omschrijft Paul Thung het onderzoek van Parabirsing terecht
als een immanente, descriptieve ‘anatomie’. De beoordeling van Van den
Bergs werk wordt aan anderen overgelaten en hetzelfde geldt in feite voor
de ‘vergelijkende’ anatomie, dat wil zeggen voor de vergelijking van het
werk van Van den Berg met dat van geestverwanten, zoals Kuhn en Foucault.
Parabirsing schrijft hierover: ‘De vergelijking wordt hier slechts aangesneden
in de hoop dat filosofisch meer bevoegde auteurs hierop in de
toekomst nader zullen ingaan’ (p. 3).
Ook het aantal publicaties dat hij bespreekt beperkt de draagwijdte van
Parabirsings onderzoek. De publicaties van na 1968, en daartoe behoort al
het maatschappijkritische werk, blijven buiten beschouwing. Ondanks
deze beperkingen is Parabirsings boek een nuttig document, met name
omdat de lezer een goed beeld krijgt van de reacties die Van den Bergs eerste
metabletische studies ten deel vielen. Was het oordeel van critici over
30