Boude bewoordingen

kend werd. Het rekenen werd destijds uitsluitend op levenloze, fysische
dingen toegepast. Wanneer Van den Berg jaren later in Parijs de Sacré
Coeur bezoekt, ontdekt hij tot zijn verbazing dat de devotie tot het Heilig
Hart niet uit de Middeleeuwen stamt, zoals hij meende, maar even oud is
als het boek van Harvey (1996a, p. 95).
Een tweede ‘metabletische’ ervaring doet hij op wanneer hij zijn nood
klaagt bij een leeftijdgenoot omdat hij de Franse psychiatrie niet begrijpt.
In Frankrijk voelt hij zich aanvankelijk niet op zijn plaats, bekent hij in het
interview met Verbrugh. Er worden merkwaardige diagnosen gesteld en
hij maakt consulten mee die zo vreemd zijn dat hij ze wel op film had willen
vastleggen. Op aandringen van deze leeftijdgenoot begint hij de Franse
literatuur en de Franse filosofie te bestuderen. ‘En toen ontdekte ik,’
schrijft Van den Berg, ‘dat de Franse geest er een is van waarnemen’ (1996a,
p. 11). Zo komt hij het basale verschil tussen de Franse en de Duits-Zwitserse
psychiatrie op het spoor. De Franse cultuur is een sensuele, perceptuele
cultuur, en haar centrale psychiatrische categorie is de hallucinatie.
De Duitse cultuur daarentegen is een denkcultuur, haar centrale psychiatrische
categorie is de waan. Van den Bergs onbehagen maakt plaats voor
(levenslange) francofilie.
Wanneer tien jaar later Metabletica verschijnt bevindt Van den Berg zich
in een merkwaardige situatie. Hij is een bekende auteur, gewaardeerd
door een omvangrijk publiek van lezers die hij zelf niet kent, maar die hem
massa’s brieven schrijven. De lezers die hij persoonlijk kent daarentegen,
zijn collega-academici, weigeren zijn werk te accepteren – althans in
meerderheid. Hun weerstand berust op methodologische gronden, al vermoedt
Van den Berg dat jaloezie een rol speelde. Wetenschappelijk gezien
belandt hij in een isolement. Hij wordt geschrapt van ledenlijsten, zijn
naam verdwijnt uit academische adressenbestanden. Zijn boeken, schrijft
David Bos (1996), bezorgden hem veel lezers, maar weinig academisch
aanzien. Zodra hij beseft dat dit isolement hem in staat stelt rustig te werken,
heeft hij vrede met zijn situatie (Van den Berg 1996a, p. 16). Bovendien
wordt het gebrek aan academische waardering in eigen land gecompenseerd
door internationale erkenning. Er zijn in het Nederlandse
taalgebied weinig wetenschappelijke auteurs geweest die in het buitenland
zoveel gelezen werden en in zoveel talen werden vertaald als Van den
Berg. De Citation Index leert dat alleen al tussen 1978 en 1988 achtenzestig
maal werd verwezen naar de Engelse vertaling van Metabletica, getiteld The
Changing nature of man, wat een indrukwekkend getal is voor een boek van
dit type. Vaak verkeert hij (op uitnodiging) in het buitenland, onder meer
als gasthoogleraar aan de Duquesne University te Pittsburg (in 1967, 1970
en 1973), maar ook in Engeland, Canada en Japan. Ook brengt hij diverse
bezoeken aan Zuid-Afrika – hetgeen zijn isolement in Nederland verder
22