Boude bewoordingen

architectuur) voltrekken. In De Kop van de bromvlieg worden de insectenstudies
van Réaumur verhelderd door ze met andere, min of meer gelijktijdige
gebeurtenissen of publicaties te vergelijken, zoals een publicatie van de
literatuurcriticus Bodmer uit 1740 over het wonderbaarlijke in de poëzie.
Op het eerste gezicht lijken de initiatieven van Bodmer en Réaumur (afgezien
van hun datum van publicatie) weinig of niets met elkaar gemeen te
hebben, aldus Van den Berg. De publicatie van Réaumur is op geen enkele
wijze te beschouwen als een ‘gevolg’ van die van Bodmer, of omgekeerd.
Dat de betrokken auteurs kennis namen van elkaars werk is niet erg waarschijnlijk,
maar doet ook niet ter zake. Er is sprake van een spontante gelijktijdigheid,
van spontane verwantschap tussen beide gebeurtenissen. De strijd
tégen het wonderbaarlijke in de wetenschap spoort, temporeel gezien, met
het pleidooi vóór het wonderbaarlijke in de poëzie. Beide gebeurtenissen,
beide publicaties maken deel uit van één Verweisungszusammenhang, zodat
de ene publicatie of gebeurtenis behulpzaam kan zijn bij het begrijpen van
de andere, min of meer gelijktijdige gebeurtenis, die dankzij deze vergelijking
in een bepaald perspectief, een bepaald licht komt te staan. De publicatie
van Réaumur verheldert de betekenis van die van Bodmer, en omgekeerd.
Het jaar 1740 is bovendien het ‘metabletische jaar’ waarin Abraham
Trembley de zoetwaterpoliep ontdekte, de architect Soufflot een pleidooi
hield voor de zogeheten neo-stijlen in de architectuur en David Hume het
boek publiceerde waarmee hij de filosofie uit haar metafysische sluimer
wekte. De metabletica zoekt vervolgens naar de samenhang, de gemeenschappelijke
noemer van deze initiatieven.
‘Op 23 november 1933 – ik was toen negentien jaar – ving ik een bromvlieg,’
zo luidt de openingszin van De kop van de bromvlieg. Het is het begin
van een lange, anekdotische passage waarin Van den Berg de oorspronkelijke
nabijheid, om niet te zeggen intimiteit tussen alledaagse ervaring en wetenschappelijk
onderzoek benadrukt. Het experiment van de negentienjarige
amateur-entomoloog Van den Berg dat in deze passage wordt
beschreven was in feite een herhaling van een klassiek experiment uit de
pionierstijd van de biologie, namelijk de proef waarmee de Florentijnse arts
Francesco Redi in 1649 de aristotelische theorie van spontane generatie
weerlegde door aan te tonen dat in rottend vlees zich alleen maden ontwikkelen
als een vlieg er haar eitjes in legt. Het experiment van Redi heeft, net
als dat van Van den Berg bijna driehonderd jaar later, de alledaagse leefwereld
als context of discovery. Het is eenvoudig en kan in principe door iedereen
worden uitgevoerd. Men kent het object – de bromvlieg – uit de alledaagse
ervaring. De natuurlijke situatie hoeft niet of nauwelijks verstoord te
worden. Men hoeft geen laboratorium te bouwen.
Ook bij Linnaeus is de alledaagse context nog niet verdwenen. Bij de keuze
van een officiële naam voor de bromvlieg laat hij zich door de alledaagse
210