Boude bewoordingen

cies die lijnen te missen. De natriumdamp absorbeert het licht dat het zelf
produceert wanneer het gloeiend heet is. Anders gezegd, het absorptiespectrum
van een element mist precies die lijnen die bij emissie zichtbaar
worden. Dankzij deze ontdekking kon Kirchhoff vaststellen dat de atmosfeer
van de zon natrium bezit. Bunsen en Kirchhoff ontdekten met andere
woorden een methode om de chemische samenstelling van de atmosfeer
van zon en andere sterren te bepalen. Ze initieerden een nieuwe wetenschap,
de astrofysica. Uit de verplaatsing van de lijnen kan bovendien worden
opgemaakt met welke snelheid de betreffende ster van ons af of naar
ons toe beweegt. Alle hemellichamen, zo blijkt, zijn samengesteld uit dezelfde
elementen waaruit ook de aarde bestaat. En dat is de metabletische
betekenis van hun ontdekking, aldus Van den Berg. De eenheid van alle
hemellichamen werd vastgesteld. Het hele heelal is uit dezelfde elementen
opgebouwd. Een vergelijkbare betekenis had de ontdekking dat ook bij
algen de voortplanting het gevolg is van versmelting van zaadcel en eicel.
Deze ontdekking benadrukte de eenheid van alle levensvormen en paste
bovendien bij de evolutieleer van Darwin, die de gelijke afkomst van alle
levensvormen leert.
Wat gebeurde er nog meer? Fechner ontdekte een verband tussen een
fysische en een psychische grootheid, namelijk tussen de sterkte van een prikkel
(bijvoorbeeld van geluid) en de waarneembaarheid ervan. Hij wist dit
verband bovendien vast te leggen in een logaritmische functie. Voor het
eerst lukte het, een psychisch fenomeen (waarneming) te meten. Fechner,
aldus Van den Berg, was de eerste die het getal in het rijk van het psychische
introduceerde (p. 111). Omdat hij voortbouwde op onderzoek van
Weber uit 1834, spreken de handboeken over de Wet van Weber en Fechner.
Waarom werd deze wet op dat moment ontdekt? Waarom niet eerder?
Omdat, schrijft Van den Berg, deze wet vóór die tijd geen betekenis had.
De Wet van Weber en Fechner behoort tot de wereld van de techniek. De
techniek schiep die wet, maakte haar noodzakelijk, maakte haar waar
(1953/1973, p. 31). Zij werd gevonden in de tijd van de machine, toen de
eerste treinen door Europa liepen. De wet is van belang in situaties waarin
mensen machines moeten bewaken of bedienen. Zodra we in een auto
stappen, treedt de Wet van Weber en Fechner in werking. Haar geldigheid,
haar relevantie bleef in eerste instantie beperkt tot de wereld van de
arbeid, maar gaandeweg legde de wet beslag op het menselijke bestaan als
zodanig, op al onze bezigheden. De betekenis van de wet bestaat hierin,
aldus Van den Berg, dat de mens als mens, als persoon buiten beschouwing
wordt gelaten. De mens is een apparaat, een instrument geworden waarvan
men de nauwkeurigheid, de betrouwbaarheid kan bepalen. Psychologie is
geen menswetenschap meer. Psychische functies zoals waarneming worden
bij mens en dier op dezelfde wijze onderzocht. Ook hier wordt, met ande-
170