Boude bewoordingen

Met dit boek kom ik een gelofte na, aan mezelf gedaan (1996, p. 9).
De gelijkenis wordt nog sterker wanneer we de betreffende passages in
hun geheel naast elkaar leggen:
Mit der Abfassung dieser Schrift löse ich sozusagen ein Versprechen
ein, an dessen Erfüllung ich mich viele Jahre lang nicht gewagt habe.
Zu groß schienen mir die Schwierigkeiten des Problems sowohl wie
die seiner Darstellung; zu groß die intellektuelle Verantwortung,
ohne welche ein derartiger Gegenstand nicht behandelt werden
kann; zu ungenügend endlich meine wissenschaftliche Vorbereitung...
Met dit boek kom ik een belofte na, aan mijzelf gedaan... Mijn eerste
aantekeningen dateren van 20 jaar geleden, wat niet betekent dat ik
er al die jaren aan gewerkt heb. Dikwijls liet ik de voorbereidingen
lange tijd liggen, soms jarenlang. Ook werd mij telkens duidelijk dat
de ingeslagen weg verkeerd was. Een aantal keren veranderde ik de
gehele opzet...
Mogen we deze stille, onnadrukkelijke verwijzing als een indicatie beschouwen?
Jung introduceerde het principe van synchroniciteit zoals gezegd in
1952, Van den Berg in 1956. Het gelijktijdigheidsbeginsel lijkt dus aan
zichzelf te beantwoorden. Jung beschouwt zijn publicatie bovendien als
een vorm van Making the private public. Hij schrijft: ‘Es handelt sich ja meist
um Dinge, über die man nicht laut spricht... Ich war immer wieder
erstaunt darüber, wie viele Leute Erfahrungen dieser Art gemacht haben,
und wie sorgsam das Unerklärliche gehütet wurde’ (1952, p. 2). Bij Jung
heeft synchroniciteit echter een andere betekenis dan bij Van den Berg.
Voor eerstgenoemde is synchroniciteit een fenomeen uit de psychotherapeutische
praktijk. Het betreft coïncidenties die we uit eigen ervaring kennen.
In de lift van het universiteitsgebouw noemt een van de aanwezigen
de naam van een vakgenote die ik al lange tijd niet meer heb gezien. Wanneer
ik mij vervolgens in mijn werkkamer bevind valt mijn oog op een
publicatie van haar hand. Even later gaat de telefoon – ik herken onmiddellijk
haar stem... Het betreft coïncidenties, (schijnbare) toevalligheden. Van
den Berg daarentegen kwam het synchroniciteitsprincipe als metableticus,
als lezer van teksten op het spoor. Bij hem betreffen coïncidenties een heel
tijdsgewricht. Ze spelen zich op een andere tijdschaal af. Terwijl het bij Jung
gaat om voorvallen die minuten, uren of dagen van elkaar verwijderd zijn, is
het bij Van den Berg een kwestie van jaren, van jaartallen. Beide auteurs voe-
230