Boude bewoordingen

vliezen zichtbaar. De grens tussen het kiemrijke buiten en het kiemvrije
binnen wordt aan gevaren blootgesteld. Net als pest en syfilis is ook aids
het gevolg van het feit dat mensen, meer dan voorheen, hun slijmvliezen
blootstellen aan seksuele partners. Het jaar 1977, het jaar van het Centre
Pompidou, is ook het jaar waarin aids zijn intrede deed. Architectuur en
epidemiologie ontwikkelen zich volstrekt synchroon, hun klokken zijn
volledig op elkaar afgestemd.
Foucaults laatste grote project betreft de geschiedenis van de christelijke
ascese, en dat is ook het onderwerp van het laatste grote metabletische
boek van Van den Berg. Plotseling lijken beide auteurs elkaar opnieuw te
naderen. Foucault interpreteert de christelijke bekenteniscultuur als een
hoofdstuk uit de vroege voorgeschiedenis van de psychoanalyse, maar hij
onderzoekt daarnaast ook protestantse zelfculturen uit de vroegmoderne
tijd. Les Aveux de la chair, het vierde en waarschijnlijk belangrijkste deel van
de Geschiedenis van de seksualiteit, zal hij echter niet voltooien. De studies
die wel verschijnen, het onderzoek naar Griekse en Romeinse zelfculturen,
zijn voorstudies voor het meer fundamentele onderzoek naar christelijk-ascetische
praktijken dat hem bezighield. Zijn stijl van schrijven is intussen
duidelijk veranderd. Op 25 juni 1984 sterft hij op de afdeling
waarover ooit Charcot het bewind voerde, in een ziekenhuis dat naar een
fabriek (een salpeterzuurfabriek) was genoemd. Les Aveux de la chair werd
niet voor publicatie vrijgegeven.
Er is sprake van overeenkomsten tussen het werk van Foucault en dat
van Van den Berg. Beide auteurs bouwen voort op de historische fenomenologie
van (met name) Bachelard en schreven studies over seksualiteit en
psychiatrie, over architectuur en ascese. Ook in methodologisch opzicht is
er verwantschap. Beide auteurs trachtten epistemologische breuken zo
exact mogelijk te dateren, aan de hand van exemplarische gebeurtenissen
of opmerkelijke tekstpassages. Er zijn echter ook belangrijke verschillen.
Van den Berg blijft de aandacht vestigen op het zichtbare, tastbare ding,
blijft met andere woorden fenomenoloog, terwijl bij Foucault de aandacht
meer en meer van de dingen naar de woorden, van de blik naar de taal verschuift.
Foucault schrijft de geschiedenis van het spreken over seksualiteit,
Van den Berg de geschiedenis van het menselijk lichaam zelf. De afstand is
het grootst op het gebied van de psychiatrie. Terwijl Van den Berg traditionele
psychiatrische handboeken schrijft, en in feite ook het gedrag van
de extreem promiscue homoseksueel in een traditioneel-psychiatrische stijl
behandelt, engageert Foucault zich met de antipsychiatrie. Op politiek gebied
zijn ze elkaars antipoden. Foucault is een ‘hooligan’, Van den Berg
een ‘anti-hooligan’. Wat opvalt is dat Van den Berg zijn maatschappijkritiek
met nadruk in zijn onderzoek betrekt, terwijl Foucault deze twee genres,
deze twee registers nadrukkelijk gescheiden houdt: hij publiceert his-
313