Boude bewoordingen

‘wahr’; daraus folgt nicht, daß sie falsch waren, noch gar, daß sie,
wenn ontisch keine Entdecktheit mehr möglich ist, falsch würden...
Die Gesetze Newtons waren vor ihm weder wahr noch falsch, kann
nicht bedeuten, das Seiende, das sie entdeckend aufzeigen, sei vordem
nicht gewesen. Die Gesetze wurden durch Newton wahr... (p.
226/227)
Wij zijn het die de werkelijkheid ontsluiten. De dingen hangen, in hun
verschijningswijze, van ons af. De wetten van Newton lieten de wereld op
een bepaalde, radicaal gewijzigde wijze verschijnen. Vóór Newton hielden
wij ons in een andere wereld op, namen we de dingen op een andere wijze
waar. Dit betekent niet dat Newtons wetten ‘subjectief’ zouden zijn in de
triviale zin, maar wel dat wij (de moderne subjectiviteit) met nadruk aanwezig
zijn in de wereld zoals die door het moderne (door Newton en anderen
geïnitieerde) denken wordt ontsloten. De vraag hoe de wereld eruit
zag toen wij er nog niet waren, of hoe zij eruit zal zien als wij er niet meer
zijn, is een zinloze vraag. Want zonder ons, zonder Dasein, is er geen wereld.
Niet dat er toen niets was, niet dat er dan niets zal zijn, maar het was
geen wereld, en het zal geen wereld zijn. Sterven wij, dan gaat, in zekere
zin, een wereld verloren, zegt Van den Berg (1994, p. 146). De tijd is geen
eindeloze opeenvolging van genivelleerde Nu-momenten, zoals de traditionele
metafysica het voorstelde, aldus Heidegger (p. 329), geen ‘steeds
identieke, continue tijd, die volstrekt onafhankelijk gedacht wordt van de
mens’, aldus Van den Berg (1994, p. 149). De tijdelijke dimensie van onze
bestaanswijze bestaat in een oorspronkelijke gerichtheid op de toekomst,
op dat wat (op) ons toekomt. Daarmee is de structuur, niet alleen van Sein
und Zeit, maar ook van het metabletische werk van Van den Berg bepaald.
De fenomenoloog probeert zich te ontdoen van een verduisterend, belast
verleden om de oorspronkelijke ontvankelijkheid voor de toekomst te
hervinden.
In Heideggers denken treedt echter, niet lang na het verschijnen van
Sein und Zeit, een wending op, de zogeheten Kehre. De betekenis van deze
wending laat zich opnieuw aan de hand van Newton verduidelijken. Vanuit
het perspectief van de latere Heidegger wordt in de zojuist geciteerde
passage nog teveel belang gehecht aan Newtons initiatief, aan de wereldontsluitende
macht van het subject. De verandering, die in de wetten van
Newton haar uitdrukking vond, was een verandering die zich niet door
zijn toedoen voltrok. Newtons initiatief beantwoordde aan, kwam tegemoet
aan een verandering in het Zijn zelf, een ‘Seinsgeschick’. In de slotpassage
van Twee wetten en De kop van de bromvlieg wordt naar deze notie
van Kehre verwezen. De veranderingen in de dingen, in de materie enerzijds
en in ons zien, ons (al dan niet experimentele) handelen anderzijds sti-
285