Boude bewoordingen

sen, meent hij. Zijn hoop is gevestigd op marginalen, in de eerste plaats studenten.
Hij predikt extreme tolerantie jegens links (hoe extremistisch ook)
en extreme onverdraagzaamheid jegens rechts (hoe gematigd ook). Zijn
haat is gericht tegen de welvarende, verdraagzame samenleving die hem
niets in de weg legde, aldus Van den Berg. Hij krijgt zijn zin. De malcontenten
onder de jongeren worden agressief en infantiel, bezetten gebouwen
en zwaaien met het boekje van Mao. Intolerantie en infantiliteit worden
tot principe verheven. De kunststijl van deze periode is de pop-art, reusachtige
collages waarbij het eigen aandeel van de kunstenaar tot een minimum
wordt beperkt. De artiest knipt, plakt, colleert. In musea, die veel geld
spenderen aan aanschaf, vochtregulatie en airconditioning, wordt het allemaal
uitgestald. Het wachten, aldus Van den Berg, is op iemand die uitroept:
Het is niets! (p. 173).
De Schreibtisch-situatie waaraan Van den Berg gehecht was, raakt verstoord
door de actualiteit. Haar luidruchtigheid en opdringerigheid laten
zich niet langer negeren. Nu kunnen we de gebeurtenissen van grotere afstand
beoordelen. Wat opvalt is dat Van den Berg zich, meer dan hij zelf
beseft, richt naar en aanpast aan zijn object. Zijn eigen tekst is even onrustig
en malcontent als de teksten die hij beschrijft. Aan de drammerige opsomming
van ‘verontrustende’ feiten lijkt geen einde te komen. Met een
collage van woorden en beelden, die aan pop-art doet denken, wil hij de
indruk wekken dat het ‘niet goed gaat met de Westerse mensheid’ (p. 175).
De latere hoofdstukken van Van den Bergs boek vertonen kenmerken van
pop science. Van den Berg staat dichter bij zijn object, zijn tijd, dan hij zelf
vermoedt. Hij is Marcuse in spiegelbeeld, Marcuse tot de macht min een.
In Hoofdstuk 1 verwees ik al naar Van Meurs (1970) die Medische macht en
medische ethiek in verband bracht met een anti-autoritaire, tegen het establishment
gerichte democratisering van de patiënt-arts relatie ‘à la Marcuse’
en met de ‘sadistisch voyeuristische’ journaalbeelden uit Vietnam.
§ 12 Mensen zijn ongelijk
Het gelijkheidsbeginsel roept bij Van den Berg afkeer op. De ultieme consequentie
van dit beginsel is de loochening van ‘rassendiversiteit’. De nonconformist
Van den Berg aarzelt niet om ook dit thema aan te snijden. Hij
beseft waarschijnlijk zelf wel dat dit hem de sympathie van een belangrijk
deel van zijn publiek zal kosten. Dat binnen de wereldpopulatie verschillende
variëteiten bestaan, aldus Van den Berg, kan door niemand ‘die de
wereld kent of zich wetenschappelijk op de hoogte stelde’ worden betwijfeld.
Naast de ‘heerlijke verscheidenheid der Europese volkeren’, aldus
Van den Berg, zijn met name drie hoofdrassen te onderscheiden: blank,
263