Boude bewoordingen

is een loochening van de grens (p. 37). Alvorens op de ‘vroege’ en ‘late’
gevolgen van de eerste omwenteling in te gaan, bespreekt Van den Berg
eerst de tweede omwenteling die zich omstreeks 1900 voltrekt.
§ 9 Geen belangstelling
De negentiende-eeuwse tegenhanger van Lodewijk xiv, die overal belang
in stelde, was Koningin Victoria van Engeland, die nergens belangstelling
voor kon opbrengen. Beide vorsten regeerden lang, schrijft Van den
Berg, en regeerden een wereldrijk, maar daar houdt de gelijkenis op. In
de negentiende eeuw had Engeland de leidende rol van Frankrijk overgenomen.
Het hof van Victoria blonk echter niet uit in grandeur. Zij leefde
in het verleden. Haar paleis was een museum met een omvangrijke
collectie zorgvuldig gelabelde en gecatalogiseerde reminiscenties. Victoria’s
tijdgenoot en tegenhanger Karl Marx bracht zijn tijd ook al in een
museum door. Ook hij had bijzonder weinig belangstelling voor wat er
in de werkelijke wereld om hem heen gebeurde. Victoria had echter nog
een tweede tegenpool, en dat was Oscar Wilde, de schrijver die als geen
ander de geest van zijn tijd in geestige taal wist te vatten, aldus Van den
Berg. Hij bewonderde Victoria, maar die bewondering was niet wederzijds.
De koningin had geen belangstelling voor proza, poëzie of muziek,
het zei haar niets. Zij verbleef tussen haar herinneringen, haar doden. Ook
voor het maatschappelijke gebeuren wist zij geen belangstelling op te brengen.
De psychiater Van den Berg onderwerpt de persoonlijkheden die hij
als hoofdrolspelers van de omwentelingen beschouwt aan een analyse. Gedane
zaken begint als een psychiatrisch rapport, een oefening in historische
psychiatrie.
Wilde verloor zijn proces tegen de vader van zijn minnaar en werd, op
het hoogtepunt van zijn kunstenaarschap, tot twee jaar dwangarbeid veroordeeld.
Het zijn de medische details die in eerste instantie de aandacht
van de arts Van den Berg opeisen. Tijdens zijn gevangenschap liep Wilde
een trommelvliesperforatie op die slecht behandeld werd en tot de hersenvliesontsteking
leidde waaraan hij in 1900 overleed. Of hij werkelijk
homoseksueel was is nooit met zekerheid vastgesteld, aldus Van den Berg.
Wat hij zocht was niet zozeer de homoseksuele partner als wel het genot
pur sang – ‘I allowed pleasure to dominate me,’ citeert Van den Berg (p.
47). In de twintigste eeuw, aldus Van den Berg, wordt deze zinsnede een
grondprincipe, een algemene aanbeveling inzake seksualiteit (p. 47). Het
accent verschuift van het object (de partner) naar de lust (het genot). In
eerste instantie beperkte deze aanbeveling zich tot de homoseksuele erotiek.
Dat was het domein waarbinnen de strijd om de lust anno 1900 werd
257