Boude bewoordingen

In overeenstemming met het principe van beklemtoning vestigt Van den
Berg, temidden van een enorme hoeveelheid historische feiten, de aandacht
op één uniek en beslissend voorval. In 503 is dit de regel van Benedictus, in
1306 de snede van Mundinus. Im Anfang war die Tat. Het betreft typerende
voorvallen die, in gecomprimeerde vorm, een verandering in de zijnswijze
van het lichaam exemplificeren, beginmomenten die belangrijke ontwikkelingen
initiëren, gebeurtenissen die massaal navolging zullen vinden, die de
aanzet geven tot een praxis en eindeloos herhaald zullen worden. Naast het
beginsel van (abrupte) verandering hanteert Van den Berg het beginsel van
synchronie. Het typerende, initiërende voorval staat niet op zichzelf, maar
wordt door gelijktijdige en verwante gebeurtenissen geflankeerd. In sommige
gevallen gaat het om exacte gelijktijdigheid, in andere gevallen is sprake
van een faseverschil, waarbij de tijdspanne van veertig jaar als metabletisch
betekenisvol wordt aangemerkt. De initiatieven van Benedictus en Mundinus
worden op veertig jaar afstand gevolgd door de pest.
Dit zou dan ook voor Harvey moeten gelden. Ook in diens initiatief
zou zich een Umwertung van het lichaam moeten manifesteren. En als dat
zo is dan moet zijn initiatief gevolgen hebben, veertig jaar na dato. In 1616
sprak Harvey zijn vermoedens inzake de bloedsomloop mondeling uit, in
1628 stelde hij ze te boek. In 1665 werd Londen bezocht door een pestepidemie
van ongekende omvang – The Great Plague. Over de stad hing een
compacte stilte. Alleen doodgravers bewogen zich vrijmoedig door de
straten. De helft van de bevolking liet het leven. Vanuit het perspectief van
een ‘metabletische epidemiologie’ is dit geen toeval. In 1306 wordt het
lichaam voor het eerst geopend. Veertig jaar later volgt een pestepidemie.
In 1628 voltooit Harvey het proces dat Mundinus initieerde. Veertig jaar
later volgt een pestepidemie. Zijn dergelijke verbanden geloofwaardig? Is
het geoorloofd ze te leggen? Na The Great Plague verdwijnt de pest abrupt.
Zij lijkt de anatomie te volgen. Zodra het lichaam definitief geopend is,
verdwijnt zij. De pest begeleidt het proces van zichtbaar maken.
Boude speculaties, die scepsis wekken. Van den Berg beseft het, maakt
de lezer deelgenoot van zijn aarzelingen. Voor een houding van kritische
gereserveerdheid is alle reden. Het historische materiaal is dermate omvangrijk
dat een metableticus altijd wel voorvallen zal vinden die zijn verhaal,
zijn hypothese bevestigen, zo lijkt het. In het anti-fenomenologische
geschrift Idolen van de psycholoog zal collega-psycholoog Johannes Linschoten
(1964) later benadrukken dat wanneer gegevens zich laten ordenen volgens
een bepaalde hypothese, we op grond daarvan nog niet mogen besluiten
dat die hypothese ook juist is. De bereidheid van Van den Berg om ook
de afwezigheid van noemenswaardige feiten als een verificatie van zijn these
te beschouwen, draagt verder bij aan de argwaan en ook Van den Berg zelf
lijkt niet gerust op de legitimiteit van zijn gedachtegang. In geval van twijfel
106