Boude bewoordingen

vrouw die Thomas niet wenst te zien. Hij wijst de vrouw af omdat haar geslachtelijkheid
al te nadrukkelijk aanwezig is, al te nabij is. Haar taille vraagt
al te nadrukkelijk om aandacht.
In 1543 verschijnt Calvijns Traité des reliques, waarin hij de reliekverering
vernietigend wil treffen door ze te onderwerpen aan een onderzoek.
Van Maria wordt meer zog bewaard dan een koe kan produceren, schrijft
hij. Nog datzelfde jaar besluiten kunstenaars te Rome een congregazione te
vormen met als doel de kunst nadrukkelijker in dienst te stellen van de religie.
In 1563 besluit het Concilie van Trente bekoorlijke afbeeldingen uit
kerken te bannen. Naaktheid en lichamelijkheid zijn voortaan suspect. De
barok camoufleert het libertinisme van de Renaissance, letterlijk – Michelangelo
voorziet zowel zaligen als verdoemden op zijn Laatste Oordeel van
een lendendoek. Eenmaal versluierd is het naakt echter nadrukkelijker
aanwezig dan voorheen. Bernini laat zijn Teresa van Avila een fysieke extase
beleven. Wie goed kijkt ziet dat de pijl van de glimlachende engel niet
het hart, maar de schede zal treffen. De periode van de barok is doortrokken
van een verhulde maar geladen erotiek die, met bijverschijnselen als
sadisme en masochisme, aanmerkelijk meer prikkelt dan de vrijmoedigheid
van de Renaissance. Op de sokkel van het baldakijn in de Sint-Pieter
bijtelt Bernini vrouwelijke geslachtsorganen af in verschillende stadia van
de bevalling – een obstetrische les pal boven het graf van Petrus.
De opkomst van de neostijlen luidt ook een verandering in de sfeer van
de liefde in. Omstreeks het jaar 1740 wijzen de Gebroeders De Goncourt
‘volupté’ aan als het woord van de achttiende eeuw, aldus Van den Berg.
Niet minder belangrijk is het feit dat Madame du Barry, maîtresse van
Louis xv, van niet-adelijke afkomst is. In hun ‘amoureuze worsteling’ wint
de derde stand. De scheiding tussen de standen wordt poreus. De barrière
tussen buiten en binnen brokkelt af. En wat gebeurt in 1905, het jaar van
Einstein en Péguy? In dat jaar publiceert Freud zijn Drei Abhandlungen zur
Seksualtheorie, een boek van metabletische betekenis dat model staat voor
een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de liefde, maar dat volgens
Van den Berg op fantasie berust (p. 373). Het beveelt een grondige seksualisering
van de relatie tussen de geslachten aan, aldus Van den Berg, maar
dan wel een seksualisering die in medisch-technische zin wordt begrepen.
Wat Freud voorstond was geen seksualisering maar veeleer een medicalisering
van het bestaan. Van den Bergs afwijzende oordeel inzake Freud is
opvallend. Wanneer het een tekst van metabletisch belang betreft dan verwoordt
Freud, op exemplarische wijze, een nieuwe erotiek die op dat moment
haar intrede doet – een verdienste. Van den Berg benadrukt echter
dat de theorie van Freud onder kunstmatige condities tot stand kwam. Patiënten
die in een duistere, Victoriaanse kamer, gevuld met curiosa die geslachtelijkheid
symboliseren, op een sofa liggen worden nadrukkelijk uit-
248