Boude bewoordingen

het heden wordt slechts zijdelings gelegd. Net als veel ander boeken van
Van den Berg mondt zijn Darwin-studie uit in een onbevredigend en
haastig einde. De afronding ontbreekt. Het kost Van den Berg zichtbaar
moeite zijn studie tot een aanvaardbaar einde te brengen. Een vervolgstudie
is noodzakelijk. Die komt er. De link met de actualiteit krijgt in Hooligans
uit 1989 alle aandacht. In dit boek is de actualiteit met nadruk aanwezig.
Hooligans volgt het geijkte metabletische schema. Het boek begint bij
de actualiteit, bij de actuele crisis, om van daaruit een historische ontwikkeling
te construeren om de crisis te begrijpen.
Vanuit een vliegtuig, aldus Van den Berg in zijn Woord Vooraf, lijkt
Nederland een idylle – een verstoorde idylle, zoals bij aankomst blijkt. ‘Vanuit
de lucht is nauwelijks één land zo prachtig,’ schrijft hij, als het Hollandse
polderlandschap, met zijn boezems, vaarten en sloten, een uiterst verzorgd,
oud landschap, met zijn unieke hoofdstad Amsterdam – bedreigd door een
groot gevaar. Welk gevaar? Van den Berg aarzelt een ogenblik en zegt dan:
De hooligans zijn het gevaar (p. 7). Wat is een hooligan? De voetbalvandaal is
voor Van den Berg slechts één manifestatie van wat hij met hooligan bedoelt.
Hij signaleert een algemeen vandalisme. Puien worden beklad, straten bevuild,
steden onveilig gemaakt. Beleefdheid wordt belachelijk gemaakt, rebellie
wordt aangemoedigd. Een hooligan, aldus Van den Berg, is een vandaal
die door het bestel zelf wordt uitgenodigd tot overtreding, tot
vandalisme. Een hooligan is geen gewone schelm, maar een kunstmatige,
beschermde, gedoogde schelm. De ware hooligans zijn niet de gewelddadige
meutes die zich schuldig maken aan vernieling en geweld, want die zijn
er altijd wel geweest. De ware hooligans zijn personen van historische betekenis.
Het prototype van wat Van den Berg onder hooligan verstaat, waren
de Jacobijnen, die hun genadeloze verlangen naar gelijkheid mochten botvieren
tijdens de Terreur: mensen als Robespierre, Marat en Danton. Hun
aard kwam niet alleen tot uitdrukking in hun daden, maar ook in hun gelaat.
Suspecte gezichten, aldus Van den Berg:
Ik ken geen enkel geschrift waarin over de gezichten van de aanvoerders
van de terreur met de gewenste aandacht wordt geschreven, terwijl
de eerste aanblik van een Marat, een Danton, de schrik op het
lijf jaagt. (p. 14)
Dit geldt ook voor het gelaat van de eerste terrorist – Netsjajev. Voor de
metabletica is het gelaat van groot belang. De metableticus die een beeld
wil geven van een bepaalde tijd, richt zich op die tijd in zijn geheel – als
een Gestalt. Het gaat hem niet om een opsomming van feiten, of om het
aanwijzen van causale relaties tussen een beperkt aantal variabelen. Hij wil
de betreffende tijd een gezicht geven. Het is hem om de geest, om het ge-
183