Boude bewoordingen

Husserl en Freud begint en waartoe ook auteurs als Bachelard, Foucault en
Sloterdijk kunnen worden gerekend.
Van den Bergs ‘subjectwetenschap’ is de metabletica, soms ook de fenomenologie
in een meer traditionele zin, maar de objectwetenschap van zijn
onderzoek varieert. Zijn vroege metabletische studies zijn in de regel aan
één objectwetenschap gewijd, later wordt het perspectief verbreed. Zijn
eigen discipline, de geneeskunde, krijgt verreweg de meeste aandacht.
Hieraan zijn Hoofdstuk 1 en 3 gewijd. Daarnaast heeft Van den Berg vooral
aandacht gehad voor de psychologie (Hoofdstuk 2 en 4), de biologie
(Hoofdstuk 5 en 6) en de wiskunde (Hoofdstuk 7).
De studie begint in media res, namelijk bij de bestseller Medische macht en
medische ethiek uit 1969, het omslagpunt tussen het vroege (fase 1 en 2) en
het latere werk (fase 3 en 4), het boek waarin het accent verschuift van historisch
onderzoek naar actualiteitskritiek. Objectwetenschap is de geneeskunde,
meer in het bijzonder de medische ethiek. Behalve de tekst zelf zal
ik ook de ‘omgeving’ ervan bespreken: de medisch-ethische discussie zoals
die in de jaren zestig in Nederland werd gevoerd. Ik zal de tekst niet alleen
beschrijven, maar ook beoordelen en tot slot zal een begin worden gemaakt
met de ‘vergelijkende anatomie’ in de vorm van een vergelijking
met het werk van Freud.
In Hoofdstuk 2 bespreek ik de eerste metabletische studie die Van den
Berg publiceerde, het boek Metabletica uit 1956. Objectwetenschap is de
psychologie. Ik zal uitvoerig ingaan op de fenomenologie als intellectuele
achtergrond van de metabletica, met name op het werk van Husserl. In
Hoofdstuk 3 speelt de geneeskunde andermaal de rol van objectwetenschap.
De nadruk verschuift geleidelijk van een diachrone naar een synchrone
oriëntatie. Van den Berg raakt meer en meer in ‘synchronismen’ geïnteresseerd.
Aan het slot van het hoofdstuk kom ik op de vergelijking met Husserl
en Freud terug. De daaropvolgende hoofdstukken zijn op vergelijkbare wijze
opgebouwd. Hoofdstuk 4 gaat in op de relatie tussen metabletica, experimentele
psychologie en psychoanalyse, Hoofdstuk 5 op de betekenis die Van
den Berg aan het werk van Darwin toekent. Hoofdstuk 6 is gewijd aan de
verzakelijking van de achttiende-eeuwse natuurwetenschap, door Van den
Berg als ‘de strijd tegen het wonderbaarlijke’ aangeduid, terwijl Hoofdstuk 7
de complexe relatie tussen wiskunde, architectuur en spiritualiteit bespreekt
zoals die door Van den Berg in lijvige studies wordt uitgewerkt. Hoofdstuk 8
onderzoekt de verwantschap tussen Van den Berg en Foucault.
Ook waar het historische tijdperken betreft is sprake van een zekere
verdeling. De zeventiende eeuw komt voornamelijk aan de orde in
Hoofdstuk 3, de achttiende in Hoofdstuk 6, de negentiende in Hoofdstuk
5. Elk hoofdstuk wordt afgerond met een vergelijking met andere auteurs:
Lacan en Linschoten (Hoofdstuk 4), Bachelard en Jung (Hoofdstuk 6),
37