Boude bewoordingen

worden vereffend. De wereld wordt gereduceerd tot pure continuïteit, tot
uitgebreidheid: tot lengte, breedte en hoogte, tot pure meetbaarheid. Er is
weliswaar nog een andere wereld, die van de literatuur en de verbeelding,
maar deze onvoorspelbare, wonderbaarlijke wereld is niet langer de wereld
van de wetenschap.
Aan deze uiteenzetting ligt het metabletische beginsel ten grondslag dat
de wereld twee dimensies, twee structuren bezit. Over een herfstbos kunnen
we op twee manieren spreken, namelijk in termen van geuren, kleuren,
indrukken en stemmingen (in termen van veranderlijkheid) en in termen
van chemische elementen, reacties, wetten (die constant blijven). De
wetenschap bezigt bij voorkeur chemische of fysische termen. Zij verklaart,
op grond van het continuïteitsbeginsel, het heden vanuit het verleden,
zoekt voorspelbaarheid en causaliteit. Dit heeft belangrijke gevolgen,
bijvoorbeeld voor de religieuze ervaring, het spreken over God. Ooit waren
de grootste hoofdletters niet groot genoeg om Hem aan te duiden, aldus
Van den Berg, maar nu is hij doorgestreept. Afwezigheid is Zijn voornaamste
attribuut geworden. Het bericht van Zijn dood is niet langer
alarmerend. We leven in een door het continuïteitsbeginsel gedetermineerde
wereld, zonder God. De metabletica is een intellectuele veldtocht
tegen het continuïteitsbeginsel, en de psychologie is slechts het begin. Andere
wetenschappen zullen volgen.
Ooit was sprake van een zekere nabijheid, een zekere intimiteit tussen
de wetenschappelijke en de alledaagse wereld, tussen de wereld in haar
eerste en in haar tweede structuur. Beide dimensies gingen uiteen. De harmonische
begintoestand maakte plaats voor een toestand van separatie, die
zich bijvoorbeeld in de seksualiteit manifesteert. Sinds de seksualiteit voor
kinderen onzichtbaar werd, verschijnen er wetenschappelijke boekjes over
seksuele voorlichting aan pubers, maar niemand heeft geslachtsgemeenschap
op de daarin beschreven, steriele wijze. De betekenis van geslachtsgemeenschap,
datgene wat de vermelde feiten en handelingen hun zin verleent,
is afwezig. Er gaapt een kloof tussen de gevoelloze, wetenschappelijke,
neutraliserende seksuologie enerzijds en de concrete seksuele ervaring anderzijds.
Ook de dood is incommunicabel geworden. Niemand mag haar
zien. Zij mag zich niet tonen. Zij is, net als de seksualiteit, obsceen geworden.
In het verleden was de dood alom present en zichtbaar. Nu willen we
dat zij radicaal uit het bestaan wordt weggenomen. Vroeger had het kind
vroegtijdig en ongehinderd toegang tot de wereld der volwassenen, maar
door de sterk toegenomen complexiteit en onzichtbaarheid is dit teniet gedaan.
De hedendaagse psychologie is het gevolg van deze ‘noodtoestand’
(p. 104).
Van den Bergs betoog beantwoordt aan een standaardscript, een standaardpatroon,
opgebouwd uit contrastbeelden. Het beeld van het verleden
72