Boude bewoordingen

te maken. Darwin behoorde tot de leisure class. Hij hoefde niet te werken,
kon onbekommerd studeren. In 1838 las hij het boek van Thomas Malthus,
An Essay on the Principle of Population, waarin de gedachte voorkomt
dat in de ogenschijnlijk zo vredelievende natuur op gezette tijden sprake is
van massale sterfte ten gevolge van voedseltekort. Dit bracht hem op het
denkbeeld dat de natuur in een struggle for life verwikkeld is, een gedachte
die hij eerst in een abstract (35 pagina’s), vervolgens in een paper (230 pagina’s)
en uiteindelijk in een omvangrijke studie uitwerkte – The Origin of
Species uit 1859. Dat massale sterfte het ontstaan van nieuwe variëteiten stimuleert,
was op zich niets nieuws. Elke fokker of kweker wist dat. Een
kweker produceert nieuwe vormen door alleen die exemplaren te sparen
die de gewenste eigenschappen vertonen en de rest te vernietigen. Fokken
en kweken waren praktijken die door de leisure class, waartoe Darwin behoorde,
van generatie op generatie werden beoefend.
In 1858 deed zich echter een pijnlijk voorval voor. Darwin ontving een
brief uit Nederlands-Indië van een onbekende, niet tot zijn klasse behorende
onderzoeker, Alfred Russell Wallace, met als bijlage een essay over
het verschijnsel natuurlijke variëteit. Elke nieuwe generatie, aldus Wallace,
brengt spontaan nieuwe variëteiten voort die aan de heersende omgevingscondities
worden blootgesteld. De overeenkomsten tussen dit essay
en Darwins eigen teksten waren zo groot dat Darwin in de titels van
hoofdstukken van Wallace zijn eigen termen aantrof. Boven de vierde alinea
bijvoorbeeld prijkten de woorden struggle for existence – want ook
Wallace had Malthus gelezen. De Linnean Society te Londen besloot de
zaak, in afwezigheid van Wallace, met een gentlemen’s agreement af te handelen.
De teksten van Wallace en Darwin werden voorgedragen. Metabletisch
interessant, aldus Van den Berg, was dat deze bijeenkomst geen enkele
indruk maakte. De impact was nihil. Het was, zoals Van den Berg schrijft,
een terzijde. Een jaar later, op 24 november 1859, verschijnt eindelijk, na
jarenlang aarzelen, Darwins boek – The Origin of Species. De eerste druk is
nog diezelfde dag uitverkocht. De impact is werkelijk enorm – en ook dat
is een metabletisch feit. Darwins naam is op ieders lippen. Er verschijnen
herdrukken. Plotseling wordt er op een andere manier naar de natuur gekeken.
Tot die tijd werd in de natuur vrede gezien. Met verbazing aanschouwde
men het vredig naast elkaar bestaan van wonderbaarlijke, liefderijk
geschapen wezens. Darwin leerde zijn lezers strijd te zien in de natuur.
En niet alleen de natuur, ook de samenleving werd voortaan in deze termen
uitgelegd. Ook de samenleving selecteert bevoorrechte variëteiten,
net als de kweker. De rest zal het afleggen in de strijd om het bestaan. Nakomelingen
van individuen zijn in de regel extreem talrijk. De natuur gaat
zich te buiten aan overproductie. Ongehinderd zou één olifantenpaar in
vijf eeuwen tijd ongeveer vijf miljoen olifanten voortbrengen. De meeste
167