Boude bewoordingen

gevoerd (p. 48). De aanbeveling is als zodanig echter niet aan homoseksualiteit
gebonden. Nog verrukkelijker dan de werkelijkheid zelf is het
genot van het verlangen, aldus André Gide (p. 50). Het gaat niet om het
object, maar om de blik, het oog, de lust. De lust die bij Lodewijk xiv
maximaal aanwezig is, maar aan het Victoriaanse hof is uitgedoofd, keert
bij Oscar Wilde terug. Datgene wat de omwenteling van 1700 introduceerde,
wordt door de omwenteling van 1900 ofwel versterkt, ofwel ongedaan
gemaakt. Terwijl het lustprincipe wordt geïntensiveerd, wordt
het continuïteitbeginsel teruggenomen. Na 1900 is het met de suprematie
van dit beginsel gedaan. Zijn eerste voorbeeld ontleent Van den Berg aan
de sfeer van de moraal. In 1899 introduceerde Gide de acte gratuit, de daad
zonder voorbereiding, zonder motief, een daad uit het niets (p. 52) die
met het continuïteitsbeginsel breekt. Kort nadien wordt discontinuïteit
ook elders ontdekt. De filosoof Menyhért Palágy verwerpt de gedachte
dat het bewustzijn een stream of consciousness zou zijn en in 1900 introduceert
Max Planck de quantumtheorie. Energie, aldus Planck, heeft een
korrelige structuur. In de biologie lanceert De Vries de mutatietheorie.
De natuur maakt sprongen. Een nieuwe variëteit ‘ist mit einem Male da;
sie entsteht aus der früheren ohne sichtbare Vorbereitung, ohne Übergang’
(p. 57). Het beginsel der discontinuïteit is de grondwet, het grondprincipe
van de twintigste eeuw. In de natuur heerst discontinuïteit. Mendel ontdekte
dit vijfendertig jaar te vroeg. Zijn publicatie maakte geen indruk,
ondervond geen weerklank. Een herontdekking bleek noodzakelijk. In de
fonetiek toont Jan Baudouin de Courtenay aan dat elke taal slechts een beperkt
aantal discrete klanktypen (fonemen) bezit. In de fysiologie benadrukken
Sherrington en Lucas dat contractie van spiervezels een kwestie is
van ‘alles of niets’. De sterkte wordt niet door de mate van contractie bepaald,
maar door het aantal vezels dat al dan niet tot contractie wordt aangezet.
Letterlijk:
The contraction response of ordinary muscle fiber was shown to be
of the ‘All-or-none’ type, the grading of a muscle’s contraction
being by additive quanta. (p. 61)
In dit citaat cursiveert Van den Berg het woordje quanta, dat aan Planck
doet denken. Er zijn nog meer voorbeelden te noemen. Vóór Freud was
het onderscheid tussen bewust en onbewust gradueel, maar Freud introduceert
discontinuïteit.
De betekenis van deze synchronismen manifesteert zicht echter op het
politieke vlak. De introductie van het continuïteitsbeginsel rond 1700 had
niet slechts een kentheoretische, maar vooral ook een politieke strekking:
het gelijkheidsbeginsel. Wie echter verwacht dat door de introductie van
258