Njerëz që i dua - Gazeta Kritika

Do t’i kthehesha odës së kësaj shkolle disa vite më vonë,
kur isha burrëruar dhe kisha mësuar të lexoja e të përktheja
fjalën fluturake të kësaj shkolle, të gjeja midis fjalës alegorike
fjalën e mençme të popullit që ishte rritur e përcjellë brez pas
brezi.
Luznia është një nga vendet më të varfra të Dibrës. Katundi
i ri, atë copë tokë që ia kishte falur natyra, e kishte në mëshirën
e Drinit. Ujërat e tij herë ia jepnin e herë ia merrnin, herë ia
përcillnin Cetushit, Ushtelencës e Brezhdanit e herë ia kthenin
atij. Kjo derisa një pritë e betontë ia ndali hovin e uji mori të
rrjedhë mes për mes deltës së gjerë. Hoteshi në atë copë që
zotëronte mbillte misër e perime. Qepët, specat, kastravecët...e
Hoteshit ishin në krye të tregut. Dy Arapët, i Poshtmi dhe i
Epërmi, Dy Lishanët, i Poshtmi dhe i Epërmi dalloheshin për
arrat dhe dardhat dimërore, që me rrënjë mbanin mejat e
tarracave dhe me fruta “Bukën“ e fëmijëve. Them “bukën“,
sepse (siç do të mësoja kur të formohesha me dije shkencore,
vlera e një kilogram arrash është e barabartë me vlerën e shtatë
kilogramëve mish gjelle dhe ato katër kokrra – një vole – arra
që nëna i fuste fëmijës në çantë për ta ngrënë në pushimin e
gjatë të mësimeve ishin baras me katër qofte)...
Me kaq sa u kishte dhënë natyra atyre fshatrave, jeta ishte
e vështirë. Ata, për ta përballuar atë, për ta mbajtur në këmbë,
i ngjiteshin malit të Pratit dhe prisnin drurët e mëdhenj të ahut
për lëndë ndërtimi e dru zjarri, zbrisnin në Minierën e Mermerit
dhe prisnin kubet e mëdhenj disa tonësh, që merrnin rrugët e
Evropës e shkonin deri në Japoninë e largët. Damari i kuq i atij
mermeri ishte i famshëm dhe i kërkuar edhe në një vend të
tillë si Greqia, edhe në një vend të tillë si Italia të përmendur në
mijëvjeçarë për karrierat në qiell të hapur të mermerëve të
bardhë. Luznakët ishin të lidhur me mirëmbajtjen e pyjeve,
me kërkimet gjeologjike, madje edhe me vepra të tilla të mëdha
si ato të Vaut të Dejes, Fierzës e Komanit si çarës të zotë të
tuneleve. Kishin edhe një spital në Katund të Ri. Kishin edhe
një shkollë të mesme në Lishanin e Poshtëm...
101